Pressboki

O faktach historycznych

BLETCHLEY PARK, CENTRUM KRYPTOLOGICZNE

Centrum w Bletchley Park, zwane podczas wojny Stacją X, było siedzibą i miejscem pracy kryptologów, których osiągnięcia w łamaniu niemieckich szyfrów w znaczący sposób wpłynęły na przebieg wojny. Niektórzy historycy twierdza nawet, że złamanie kodów Enigmy skróciło wojnę o parę lat. Stacja X jest również uznana za kolebkę współczesnej informatyki, głownie za sprawą znakomitego matematyka Alana Turinga. Skonstruował on gigantyczne urządzenie, które manipulowało sekwencjami liter generowanymi przez Enigmę, umożliwiając rozszyfrowanie zakodowanych wiadomości. Zasługi Turinga uhonorowała firma Applemac, obierając na swoje logo nadgryzione jabłko. Turing popełnił po wojnie samobójstwo zjadając jabłko, w które wcześniej wstrzyknął truciznę.

Centrum kryptologiczne zainstalowano w Bletchley Park w 1938 roku, na terenie ogromnej wiktoriańskiej rezydencji okolonej 30-akrowym parkiem. W zbudowanych w czasie wojny domkach mieszkało i pracowało ponad 12.000 ludzi. Jednak tylko niewielu miało pojęcie o pełnym zakresie prowadzonych tam prac. Większość zajmowała się tylko „swoją działką”. Obowiązująca ustawa o tajemnicy państwowej spowodowała, że opinia publiczna dowiedziała się istnieniu i działalności Stacji X dopiero w latach siedemdziesiątych.

Najlepsi brytyjscy matematycy, lingwiści, inżynierowie oraz spece od wywiadu zaangażowani byli w łamanie szyfrów Enigmy – urządzenia kodującego stosowanego przez niemieckie siły zbrojne. Naziści wierzyli, że system kodowania, który stworzyli jest nie do złamania. Nie mieli pojęcia o działaniu Stacji X.

ZBRODNIA KATYŃSKA

Puenta Enigmy wzbudziła niemały szum nie tylko w środowiskach polonijnych Wielkiej Brytanii, ze względu na pojawiającą się w filmie fikcyjną postać Polaka-szpiega. Przekazuje on Niemcom wiadomość o złamaniu kodów Enigmy, ponieważ nie może pogodzić się z brakiem reakcji aliantów na masakrę w Katyniu.

W 1943 roku naziści obwieścili światu, że odkryli masowe groby polskich oficerów niedaleko Smoleńska, w okolicach wsi Katyń. Dowodzili, że oficerowie schwytani zostali przez Armię Czerwoną we wrześniu 1939 roku a następnie rozstrzelani przez NKWD wiosną 1940. Związek Radziecki oskarżył o tę zbrodnię Niemców. Wojska sprzymierzone powstrzymały się przed jakąkolwiek reakcją wobec ZSRR, nie chcą stracić cennego sojusznika. Po wojnie temat również nie został podjęty, aby nie zakłócić z trudem utrzymywanego zimnowojennego status quo. Prawda została oficjalnie potwierdzona przez Borysa Jelcyna dopiero w 1992 roku.

Film nie wspomina również o udziale polskich matematyków, którzy jako pierwsi, w połowie lat trzydziestych, złamali system szyfrowania Enigmy.

O filmie

II wojna światowa, marzec 1943r.

Elitarny zespół kryptologów skupiony w centrum łamania szyfrów w Bletchley Park od miesięcy zajmuje się odczytywaniem korespondencji pomiędzy niemieckimi U-bootami pływającymi po Atlantyku. Dzięki złamaniu kodów Enigmy dowództwo aliantów codziennie otrzymuje setki rozszyfrowanych informacji, które umożliwiają pełną kontrolę ruchów nieprzyjaciela.

Pewnego dnia okazuje się, że Niemcy niespodziewanie zmienili system szyfrów. Gigantyczny konwój statków handlowych z Ameryki właśnie przemierza Atlantyk. Jeśli nowy kod nie zostanie złamany, okręty wraz z 10-tysięczną załogą padną ofiarą U-bootów. Rzecz w tym, że nowy szyfr jest praktycznie nie do pokonania, ponieważ zmienia się przy każdym uruchomieniu.

Tom Jericho (Dougray Scott) wyróżnia się w grupie wybitnych matematyków z centrum kryptologii. Jest geniuszem, jedynym, który może stawić czoło nowemu wyzwaniu. Tom rozpracowuje Enigmę, lecz równocześnie pochłania go rozwikłanie zupełnie innej zagadki: zaginięcia ukochanej kobiety, tajemniczej Claire (Saffron Burrows).

Dziewczyna znika dokładnie wtedy, kiedy dowództwo centrum odkrywa, że w Bletchley czai się szpieg. Jedyną osobą, która może pomóc w odnalezieniu Claire jest jej przyjaciółka, Hester (Kate Winslet). Razem z Tomem prowadzą dochodzenie, którego wyniki wstrząsną brytyjskim kontrwywiadem.

O produkcji

Enigma to inteligentny, wspaniale osadzony w wojennych realiach thriller, nakręcony na podstawie bestsellerowej powieści Roberta Harrisa pod tym samym tytułem. Jest pierwszym filmem zrealizowanym przez Jagged Films, studio produkcyjne założone przez Micka Jaggera i Victorię Pearman. Finansowania i dystrybucji podjęła się renomowana firma Intermedia, która ma na swoim koncie tak znakomite produkcje, jak: Siostra Betty, Drobne cwaniaczki, Przypadkowa dziewczyna, Słodki drań, Gdzie serce twoje.

MICK JAGGER: Historia rozgrywa się w 1943, roku w którym się urodziłem. Z powodu ustawy o tajemnicy państwowej działalność kryptologów z Bletchley Park została ujawniona dopiero w latach siedemdziesiątych. A ja dowiedziałem się o niej dopiero z książki Harrisa. W centrum łamania szyfrów pracowali ludzie różnych profesji: lingwiści, matematycy, mistrzowie rozwiązywania krzyżówek. Geniusze i zwykli urzędnicy. Kobiety i mężczyźni. Tworzyli oni swoisty mikrokosmos, który jest wspaniałym tłem zarówno dla romansu, jak i kryminału.

MICHAEL APTED: Byłem zafascynowany wydarzeniami z tamtych czasów. Pomyślałem sobie, że będę kręcił historię w stylu Jamesa Bonda, tylko z zupełnie innego punktu widzenia: faktów historycznych i prawdziwego bohaterstwa. Dążyłem do utrzymania równowagi między dwoma wątkami: gdy rozszyfrujesz historię miłosną, znajdujesz klucz do szyfru Enigmy. Poza tym musiałem uważać, aby przesadnie nie zagłębiać się w zawiłości łamania kodów, które mogłyby zwyczajnie znudzić widownię. Chciałem, by równolegle rozgrywająca się historia miłosna była nie mniej tajemnicza i intrygująca.

DOUGRAY SCOTT: Zagranie geniusza matematycznego uwikłanego w tajemniczy romans i balansującego na skraju załamania nerwowego było dla mnie wielkim wyzwaniem. Postać Jericho odbiega od moich dotychczasowych ról. Jericho jest prawdziwym mózgowcem. Musiałem dostać się do jego wnętrza, aby zrozumieć, co jest motorem jego działania. Chciałem poznać jego umiejętności, dlatego spędziłem pół roku na rozpracowywaniu zasady działania Enigmy i sposobów łamania kodów. Kryptolodzy z Beletchley Park stali się bohaterami, choć sami się za takich nie uważali. Swoje bohaterstwo udowodnili nie na linii frontu, lecz przez całkowite oddanie sprawie. Niektórzy z nich nawet teraz, po 50 latach, niechętnie odkrywają tajniki swojej pracy. Ponad 12 tysięcy osób zamkniętych na małym terenie 40 mil od Londynu, stworzyło własne mini-państwo, w którym kluby dyskusyjne, muzyczne i sportowe dawały pozory normalnego życia w wojennych okolicznościach.

KATE WINSLET: Hester jest inteligentną kobietą, świadomą, że jej intelekt nie jest w Bletchley Park wystarczająco wykorzystany. Jest pracownikiem administracyjnym i nie ma pojęcia o łamaniu szyfrów. Na początku jej postać jest raczej anonimowa i przeciętna. W miarę rozwoju akcji, jak kameleon zmienia barwy, ujawniając swą urodę, atrakcyjność, inteligencję i odwagę.

SAFFRON BURROWS: Moja bohaterka pojawia się na ekranie rzadko, lecz ma za zadanie wywrzeć piorunujące wrażenie. Claire jest uwodzicielska, kusząca i tajemnicza. Wszyscy mężczyźni ulegają jej urokowi. Jednak jej życie kryje wiele zagadek. Kiedy znika, domyślamy się, że miała jakiś udział w szpiegowskiej intrydze.