Pressboki

Brzmienie południa

Do przygotowania unikalnego brzmienia dialogów w filmie Duża ryba zaangażowano nauczyciela dialektów Carlę Meyer, “Usiłowaliśmy znaleźć dialekt, który jak najpełniej oddawałby dialogi zapisane w scenariuszu. A są one bardzo barwne i poetyckie. Wypracowaliśmy brzmienie, które było bardziej staromodne niż współczesny południowy akcent. Nie należy ono do żadnego określonego stanu. Chociaż historia rozgrywa się w Alabamie, to głównym miejscem akcji jest Ashton, które jest fikcyjne oraz Spectre, które także nie znajduje się na żadnej mapie.

“Także postaci należą do różnych pokoleń i żyją w różnych okresach czasu. Dlatego musieliśmy znaleźć równowagę między autentycznym dialektem i fikcyjnymi postaciami. Odtworzyłam Timowi kilka różnych dialektów, aby mógł znaleźć jakiś punkt wyjścia. Potem przygotowałam dla aktorów praktyczne pomoce, jak na przykład dzieła Marka Twaina i jego – esej ‘How to Tell a Story.’

Meyer pracowała wcześniej z Finneyem pomagając mu w pracy nad amerykańskim akcentem, jaki był mu potrzebny w filmach Plac Waszyngtona i Erin Brockovich oraz z Ewanem McGregorem podczas realizacji filmu Nocna straż. “Albert opowiada historie, dlatego jego język w scenariuszu jest bardziej liryczny. Dialogi młodego Edwarda opierają się głównie na konwersacji, są szybsze, bardziej interaktywne. Ale kiedy Ewan, jako młody Edward prezentuje przygotowaną mowę Sandrze, słychać w tym echo Alberta jako starszego Edwarda.”

“Lubię pracować nad akcentami,” mówi McGregor. “W tym przypadku pracowaliśmy nad bardzo subtelnym, precyzyjnym, lekko staromodnym południowym akcentem, który był naprawdę piękny. Dobrze go czułe, był bardzo ekspresyjny.” Lange pracowała już wcześniej nad wieloma różnymi południowymi akcentami i szybko przyswoiła sobie dialekt, jakim posługuje się Sandra. Billy Crudup, z drugiej strony, “grał postać, która chce zerwać ze swoimi korzeniami,” mówi Meyer, “dlatego prawie w ogóle nie ma akcentu.”

Werbalne mistrzostwo Danny DeVito pełne jest energii aktora. Kiedy film przenosi się do Spectre, miasta w magiczny sposób odizolowanego od reszty świata, mowa jego mieszkańców, burmistrza i poety Northera Winslowa zyskuje trochę inną barwę.

“Tim wykazał się sporą intuicją dając aktorom sporo czasu na przygotowania i próby,” mówi Meyer. “Kiedy pracuje się z aktorami nad akcentem, należy sprawić, aby ten proces przynosił im radość i był użyteczny. Tak jak odpowiedni kostium. Akcent zmienia aktora tak, jak gorset zmienia sposób w jaki się stoi. Kiedy aktor nosi kostium i posiada dany akcent, wszystko pasuje jak ulał. “

Czy syszeliście kiedyś o...?

“Kiedy dorastamy w pewnym momencie zaczynamy postrzegać ojca jako odrębną istotę, a nie tylko człowieka, który dał nam życie,” mówi John August. “Zdajemy sobie sprawę, że przed naszym urodzeniem on też wiódł swoje życie. Głównym motorem akcji Dużej ryby jest kompletowanie tych właśnie brakujących elementów życia.”

Życie Edwarda Blooma składa się z fantastycznych epizodów. Kiedy młody Edward decyduje się opuścić dom, wybiera wyboistą ścieżkę za miastem i wchodzi do lasu, w którym musi zebrać wszystkie siły, aby przeżyć ataki pszczół, pająków, agresywnych kruków oraz drzew.

“Od początku wiadomo, że właśnie weszło się w świat Tima Burtona,” mówi Bruce Cohen. “Wyciąga na światło dzienne wszystkie mity, legendy, marzenia i koszmary senne – wszystko to, przed czym chowaliśmy się pod łóżko będąc dziećmi – a także te ambicje, które trzymaliśmy w tajemnicy.”

“Tim w niezwykły sposób tworzy świat dzikiego surrealizmu,” dodaje Zanuck. “Czuje się bardzo pewnie w ekscentrycznym i egzotycznym świecie i przenosi nas do niego dzięki opowieściom bohatera filmu Edwarda Blooma.”

W trakcie swojej podróży Bloom na każdym kroku spotyka dziwne postaci – takie, które zawsze chciał zobaczyć. Już jako dziecko wiedział, że będzie miał wyjątkowe życie. Powiedziała mu o tym wiedźma (Helena Bonham Carter). Kiedy spotyka olbrzyma o imieniu Karl (Matthew McGrory znalazł się w Księdze Rekordów Guinnessa jako człowiek posiadający największe stopy na świecie) wie już, że znajduje się na właściwej drodze. Innym ważnym spotkaniem jest spotkanie z poetą – później złodziejem i guru Wall Street - Northerem Winslowem (Steve Buscemi) w idealnym mieście Spectre, które leży po drugiej stronie lasu. To tak niezwykłe miasto, że nikt, nigdy nie chciał z niego wyjechać – oprócz Edwarda. Im dalej odsuwa się od swoich korzeni, tym bardziej egzotyczne stają się jego przygody. Kiedy walczy w Korei, trafia na niezwykły występ pięknych bliźniaczek syjamskich, Ping i Jing (granych przez identyczne siostry Adę Tai i Arlene Tai).

Potem zaczynają się przygody Edwarda w zarządzanym przez kreowanego przez Danny’ego DeVito Amosa Callowaya.

A to jest tylko początek.

Duża ryba wyskakuje ze stron scenariusza

Jeśli nagrodzony Oskarem producent Richard D. Zanuck nauczył się czegoś od swojego legendarnego ojca i pioniera Hollywood, Darryla F. Zanucka, było to podążanie za swoim instynktem. “Wiem, że może to zabrzmieć jak slogan, ale powiedział mi, że jeżeli jakiś materiał porusza moimi emocjami, powinienem poddać się tym uczuciom,” mówi Zanuck. “Scenariusz Dużej Ryby za każdym razem kiedy go czytałem poruszał mnie do łez. Nie tylko dlatego, że jest to historia o ojcach i synach, ale także dlatego, że jest w niej mnóstwo zabawy – olbrzymy, wiedźmy, artyści cyrkowi. To film pełen rozrywki, ale także metafora życia w jego najpełniejszym wymiarze.”

August zwrócił się ze swoim scenariuszem do zdobywców nagrody Akademii producentów Dana Jinksa i Bruce’a Cohena (American Beauty). “Tym, co w tej historii było takie fascynujące był fakt, że każdy z nas wyrusza w swoim życiu w jakąś podróż, ale Edward Bloom odważa się na coś, na co wielu z nas nigdy nie zdecydowałoby się,” mówi Jinks, “Dzięki temu wspaniale się ten materiał czyta.” “Poza tym,” dodaje Cohen, “Dan i ja zgadzaliśmy się z wiarą Edwarda w to, że jego historie mogą nauczyć każdego, jak w pełni korzystać z życia, myśleć na większą skalę i marzyć o większych rzeczach.”

Jinks i Cohen zgadzali się także, co do tego, kto powinien wyreżyserować ten projekt. Wysłali scenariusz do Tima Burtona. W tym czasie, Burton planował z Zanuckiem inny projekt, kontynuację ich ostatniego filmu Planeta małp. “Pomyślałem, jednak, że Duża Ryba, to jeden z najlepszych scenariusz, jakie czytałem. Identyczna była opinia Tima,” mówi Zanuck. “Chcieliśmy natychmiast zrealizować ten scenariusz.”

Kiedy John August usłyszał, że Burton jest zainteresowany wyreżyserowaniem filmu, wiedział, że jest to idealny wybór. To właśnie Burton posiadał tę mieszankę talentu i alchemii, jaka była potrzebna do przeniesienia scenariusza na ekran.

Tym, co zainteresowało Burtona w materiale, była delikatna równowaga między epickim wymiarem opowieści Blooma, a bardziej intymną historią stosunków rodzinnych. “Podobało mi się to, że można było zatracić się w fantastycznie niezwykłych historiach, a potem powrócić do rzeczywistości i problemu utraty ojca,” mówi Burton. “Wyzwaniem było dla mnie utrzymanie równowagi w wizualnym przedstawieniu całej tej historii.“

Burton był prawdopodobnie jedyną osobą, która miała pewne wątpliwości, co do swojej zdolności przedstawienia tej historii w jak najbardziej wiarygodny sposób. Zanuck nie miał takich wątpliwości. “Jak pokazał to np. w Edwardzie Nożycorękim, historie opowiadane przez Tima są pełne fantazji i serca. A jeśli pomyślimy o niemal surrealistycznym filmie Ed Wood, pamiętamy także o niezwykłej kreacji Martina Landau jako Belę Lugosi - Oskar dla Najlepszego Aktora w Roli Drugoplanowej. Duża Ryba dała mu możliwość posunięcia się jeszcze dalej. Mógł zająć się uniwersalnymi sprawami, jakimi są relacje między ojcami i synami, a w tym samym czasie miał możliwość wykorzystać swój talent do pokazywania na ekranie egzotycznych i dziwacznych historii.”

Entuzjazm Burtona był zaraźliwy. Tak mówią o tym Jinks i Cohen. “Niesamowite w Timie było to, że przeglądał scenariusz, wskazywał poszczególne sceny i mówił ‘Nie mogę się doczekać, żeby to nakręcić,’” mówi Cohen. “Wniósł także kilka pomysłów, które następnie John umieścił w scenariuszu.”

Jinks dodaje “Powiedziałbym, że jednym z najlepszych punktów Tima jest to, że jest on znany jako wspaniały gawędziarz historii, a to jest właśnie film o opowiadaniu historii. Jeśli przypomnimy sobie takie filmy jak Jeździec bez głowy, Edward Nożycoręki, Miasteczko Halloween, to będziemy już wiedzieli, jakiego typu historie opowiada Edward Bloom.”

Historie Blooma były dla Burtona szczególną atrakcją. Tak o tym mówi: “Oto ktoś, kto przedstawia siebie, jako kogoś niezwykłego. Ktoś, kto tak naprawdę prowadzi bardzo zwyczajne życie i pragnie je uczynić ekscytującym. Historie Blooma sprawiają, że jego życie staje się ekscytujące. Dodają mu elementu magii.”

Duży jak "Duża ryba"

“Nie można zrobić małego filmu zatytułowanego Duża Ryba,” śmieje się producent wykonawczy Arne Schmidt. “Film musi być D-U-Ż-Y. Siła każdego filmu zależy od opowiadanej przez niego historii. Każda historia, jaką opowiada Edward musi odpowiednio oddziaływać na widzów. Nawet nasz olbrzym musi posiadać niezwykłą zdolność oddziaływania na wyobraźnię kinomanów. Bez szczególnej pomocy grafiki komputerowej byliśmy w stanie zaakcentować kluczowe momenty w życiu Edwarda Blooma.”

Ekipa realizacyjna pracowała w kilkunastu miejscach w Alabamie. Ekipa liczyła 300 osób, a liczba statystów przekroczyła 7000. Wszyscy oni musieli być ubrani w stroje z różnych okresów – od lat 50-tych ubiegłego stulecia po lata współczesne. “Wynajęliśmy sześć zespołów cyrkowych,” dodaje Schmidt, “w których było ponad 150 różnych zwierząt – konie, wielbłądy, słonie, lwy i niedźwiedzie.”

Ten wymiar odzwierciedla oczywiście marzenia głównego bohatera filmu, Edwarda Blooma. “Mówi o wielkich rzeczach i dokonuje wielkich rzeczy,” mówi Schmidt. “Kiedy chce oświadczyć się ukochanej obdarowywuje ją 10000 żonkili – to było naprawdę olbrzymie zamówienie, którym zajął się jeden z działów produkcji. Ale właśnie takie wrażenie sprawia na ludziach Edward. Jest charyzmatyczny i oryginalny. A naszym celem było dostosowanie się do jego fantazji i wyobraźni.”

Jak wielka może być opowieść o rybie?

„Tak naprawdę opowieści są naszymi marzeniami,” mówi aktor Ewan McGregor, który wcielił się w postać poszukującego przygód młodego Edwarda Blooma w bajkowym dramacie familijnym Tima Burtona Duża Ryba. „Dlatego właśnie opowiadamy różne historie. To właśnie dzięki nim stajemy się interesujący, ponad to łączą one całe pokolenia. Bez nich pozostałaby nam tylko polityka i supermarkety. Jaki to byłby świat?”

Pisarz Daniel Wallace mówi, że do napisania powieści "Big Fish, A Story of Mythic Proportions" skłonił go w pewnym sensie jego charyzmatyczny ojciec oraz fakt, że sam niedawno został tatą. „Istnieje wiele podobieństw miedzy moim ojcem, a Edwardem Bloomem. Tak jak Edward, mój ojciec miał ogromną charyzmę, którą czasem wykorzystywał, aby utrzymywać ludzi na dystans. Mogło się wydawać, że dzieli się z tobą intymnymi przeżyciami, a on po prostu był czarujący." Tytuł powieści Wallace'a o przygodach Blooma pochodzi i jednego z ulubionych wyrażeń jego ojca. „Przez całe życie mój ojciec twierdził, że wyjechał z małego miasta, w którym się urodził do dużego, ponieważ nie chciał być 'dużą rybą w małym stawie.' Wyjechał więc z Cullman, Alabama, i stał się biznesmenem prowadzącym interesy na całym świecie. Ale tytuł ten ma także inne znaczenie. Ryba może być naprawdę śliska. Właśnie tak jak Edward Bloom – nigdy tak naprawdę nie udaje się poznać o nim całej prawdy." „Chciałem też napisać historię o życiu zwykłego człowieka, w sposób, który stałby się mityczny," kontynuuje. "Kiedy zebrałem razem wszystkie te historie, okazało się, że to życie było bogate, wspaniałe i pełne znaczenia."

W swoich opowieściach, Wallace oddaje hołd tradycji amerykańskiego Południa, która polega na przeplataniu się ze sobą prawdy i fikcji, faktów i przesadzonych opowieści. "Edward opowiada historie. Właśnie na tym opiera się literatura Południa," mówi Wallace. „Opowieści wymagają, aby prawda w nich przedstawiona była trochę, lub nawet całkiem sporo naciągnięta. To pewna forma magii – prawdopodobnie jedyny sposób na to, aby w naszym dorosłym życiu, taka magia się pojawiła. Dziecko doświadcza tej magii, kiedy dorasta. Potem jednak traci ją bezpowrotnie. Powieści i filmy sprawiają, że w pewien sposób dotykamy niezwykłego świata." Wallace jednak nigdy nie myślał o przystosowaniu swojej powieści Big Fish do potrzeb języka filmowego. Do tego potrzebna była wyobraźnia scenarzysty Johna Augusta (Go, Aniołki Charliego). Jego zadaniem było nadanie opowieściom Wallace’a kształtu kinowej narracji. “Opowieści stworzone przez Daniela posiadają w sobie mnóstwo fantastycznych elementów,” mówi August. “Konflikt między ojcem i synem jest zarówno uniwersalny jak i, w tym samym czasie, szczególny i wyjątkowy. Istnieje tutaj także wspaniała historia miłosna i prawie homerowska odyseja pełna niewiarygodnych przygód. Powieść pełna jest tak wielu różnych wątków, że zdawałem sobie sprawę, że przeniesienie jej na ekran będzie niezwykle trudne. Podjęcie próby było tym bardziej ekscytujące.”

Kiedy Wallace i August spotkali się, autor wyjawił parę sekretów związanych między innymi z zapożyczeniem elementów z klasycznej mitologii greckiej – prace Herkulesa – oraz amerykańskich opowieści przekazywanych z pokolenia na pokolenie. “Historie, które opowiadamy w Dużej Rybie są niemal rytuałami,” wyjaśnia August. “Są to historie opowiedziane już setki razy. Nie po to, jednak, aby wspominać o tym, co już się zdarzyło, ale po to, by stwierdzić, co powinno było się wydarzyć. To opowiadania o życiu, o tym jakie powinno być życie. Edward miał potrzebę ciągłego opowiadania tych historii. Dzięki temu wszyscy je pamiętali, a przez nie, pamiętali też jego.”

Chociaż hiperboliczne wspomnienia Blooma wydają się być tworami jego wyobraźni, są w nich także elementy prawdy, kontynuuje August: “Jego syn, Will (Billy Crudup) szuka prawdy w tym, co zrobił jego ojciec. A ponieważ jest dziennikarzem poszukuje prawdy, która może być podparta faktami. Taka prawda różni się o prawdy emocjonalnej. Edward prawdopodobnie nigdy nie opowiedział nic prawdziwego, ale w każdej jego historii kryją się głębsze pokłady prawdy.”

Główną z kreacji Augusta była postać Willa, który pełni funkcję narratora opowieści Wallace’a. W tym celu August skorzystał z jego osobistych doświadczeń. Chociaż związek pomiędzy nim, a jego nieżyjącym już ojcem nie był tak dynamiczny jak stosunki Edwarda i Willa, była w nim przynajmniej jedna wspólna dla obu cecha. “Każdy syn podziwia swojego ojca, widzi w nim kogoś większego niż życie. Kiedy jednak dorastamy zaczynamy widzieć mężczyznę, a nie tylko ojca,” mówi August. “Nadchodzi ten dziwny moment, kiedy zdajemy sobie sprawę, że nie zawsze wie co robi. Wg mnie dosyć łatwo jest wyobrazić sobie siebie na miejscu Willa, wiedząc o tym, że każdy ojciec ma wiele cech, za które go uwielbiamy, ale posiada także takie, które doprowadzają nas do szału.”

W filmie Duża Ryba, Will dowiaduje się, że zostanie ojcem. W tym samym czasie zdaje sobie sprawę, że zostaje mu coraz mniej czasu na nawiązanie kontaktu z własnym ojcem. Odkrywa jednak, że tak naprawdę Edward głęboko kocha swoją rodzinę, a jego szalone opowieści zawierają ziarenka prawdy. Will zdaje sobie sprawę, że jego własne życie jest takie jakie jest ponieważ to właśnie ojciec zachęcił go do odkrywania świata. Dlatego znajduje się obecnie w Paryżu.

“Jak na ironię,” kontynuuje August, “uciekał przed opowieściami swojego ojca, aby w końcu samemu stać się autorem niezwykłych historii. Jedyna różnica polega na tym, że jego ojciec opowiadał historie, a Will je pisze.”

Kostiumy oddają charakter postaci

Kiedy Danny DeVito zobaczył wykonany przez Colleen Atwood szkic kostiumu szefa cyrku, wiedział, że bardzo chce zagrać Amosa Callowaya. “Wyobrażaliśmy sobie Amosa, jako dziwnego człowieka,” mówi Atwood, “w spodniach w nierówne pasy i wysokim kapeluszu. To wszystko odzwierciedlało estetykę Tima Burtona.”

Atwood, która w tym roku zdobyła Oskara za kostiumy do Chicago, posiada zdolność do uchwycenia charakteru postaci dzięki koncepcji kostiumu. W ten sposób kostium staje się bardzo ważny dla aktora. W Dużej Rybie stworzyła kostiumy nie tylko dla głównych postaci, ale także tysięcy statystów, którzy pojawiają się w scenach rozgrywających się na przestrzeni pół wieku.

“Colleen zawsze bierze pod uwagę punkt widzenia danej postaci,” mówi Helena Bonham Carter. “Granie w filmie jest jak założenie na siebie całkowicie innej skóry. Kostium jest właśnie taką nową skórą. Ponieważ każdy mieszkaniec Spectre wygląda w pewnym sensie jak duch, noszę na sobie kremowy strój. Najbardziej podobał mi się jednak kostium wiedźmy. Nie trwająca przez pięć godzin charakteryzacja, ale właśnie sukienka, buty i laska.”

Z powodu epickiego wymiaru filmu Duża Ryba, Atwood podzieliła historię na różne okresy i tematy – okres współczesny, część alegoryczna, lata 50-te, 70-te, cyrk itp. “Każdy kostium jest odrębny, a wszystkie łączy kolor i faktura.”

Porównując magiczny realizm opowieści i emocjonalny realizm sekwencji współczesnych, Atwood twierdzi, że, “Nie są one odrębne. W pewien sposób wszystkie są realistyczne. Taka jest podstawa tej opowieści. Jedna jest tak realna jak druga.“

Jedną z postaci, która pojawia się przez cały czas trwania filmu jest Karl Olbrzym (Matthew McGrory). “Pomysł, jaki Tim i ja mieliśmy w związku z Karlem,” wyjawia Atwood, “był taki, że kiedy spotykamy go na początku, żyje w jaskini jak zwierzę. Jest ubrany w powiązane ze sobą skórki szczurów i Bóg jeden wie, co kryje się w jego włosach i brodzie. Kiedy zaczyna żyć w świecie ludzi, powoli normalnieje. Kiedy on i Edward opuszczają Ashton, ma na sobie namiot, który służy jako płaszcz i walizki, które służą mu za buty. Pod koniec filmu ubrany jest w garnitur i krawat, tak jak wszyscy inni.

Aktor McGrory dodaje, „Kiedy Karl spotyka Edwarda, jest to dla niego coś bardzo ważnego. Dla Edwarda natomiast to właśnie on stanowi powód do opuszczenia miasta i wydoroślenia. W końcu wspólnie dochodzą do momentu, kiedy Karl jest gotowy do samodzielnego życia i pracy w cyrku.”

Młody Edward grany przez McGregora zmienia kostiumy najczęściej. Muszą one odzwierciedlać przygody, jakich doświadczył w życiu. Mówi Atwood, “Był gwiazdą futbolu, graczem w baseball, szkolnym aktorem, mężem, młodym ojcem, sprzedawcą, biznesmenem. We wszystkich tych wcieleniach jest niezwykły.”

“Kobiety,” kontynuuje, “są bardzo romantyczne, dlatego też potrzebowaliśmy mnóstwa delikatnych, kobiecych strojów dla Sandry. Zarówno wtedy, kiedy akcja rozgrywała się w latach 50-tych, jak i obecnie.”

Do scen w Spectre, Atwood stworzyła romantyczne stroje podkreślające wyidealizowaną naturę miasta. “Dlatego właśnie wykorzystaliśmy jasne kolory i miękkie tkaniny. Mieszkańcy miasta są bardzo jaśni, eteryczni. Kostiumy młodej Jenny są wykonane z jasnych materiałów, ponieważ Jenny należy do Spectre.”

W dawnej szkole w Cloverdale, gdzie mieściły się warsztaty produkcyjne filmu, dział kostiumów zajął najwięcej miejsca. Klasy i korytarze pełne były wieszaków z krynolinami, biustonoszami, gorsetami. Tymi wszystkimi akcesoriami, które potrzebne były statystkom, aby upodobniły się one do kobiet z połowy zeszłego wieku. Nastolatki z Alabamy statystujące w filmie dowiedziały się, że wygląd z lat 50-tych można osiągnąć miedzy innymi dzięki lokom i sztucznym rzęsom.

Dla potrzeb scen w cyrku, Atwood udała się do Midwest Circus Museum, które posiada niewielką, ale szczegółową bibliotekę. “Główną inspiracją mojej pracy stał się album Mary Ellen Marks Indian Circus, który bardzo nam się z Timem spodobał.”

Pracą dotyczącą cyrku i zwierząt zajął się koordynator sekwencji kaskaderskich Charles Croughwell. Ostatnio pracował z Burtonem podczas realizacji filmu Planeta małp. “Jako kaskader znałem wcześniej wielu cyrkowców, ale tym razem była to bardzo szczególna praca. Nie chcieliśmy w naszym filmie ludzi w typie Cirque de Soleil. Wykonawcy i sprzęt musieli być autentyczni. Musieli wyglądać, jak gdyby weszli na ekran prosto z amerykańskiego cyrku z lat 50-tych – trudno było znaleźć kogoś takiego,” obserwuje Croughwell.

Przez pięć miesięcy Croughwell i jedna z kaskaderek Mika Saito, podróżowali śladem trup cyrkowych po takich stanach jak Floryda, Georgia, Alabama, Luizjana, Texas, Północna Karolina, Indiana, Nevada i Idaho szukając wykonawców i sprzętu. “Spotkałem się z każdym tradycyjnym artystą cyrkowym, jakiego mogłem znaleźć. Obserwowałem pracę treserów lwów, słoni, psów, koni, połykaczy ognia, cyklistów, artystów trapezowych i klaunów.”

Croughwell i Saito pokazali fotografie, jakie zrobili Burtonowi. Jednym z odkryć Croughwella, które zauroczyło reżysera był kot, który skakał z olbrzymiej wysokości na poduszkę. “Jak na kota,” mówi Croughwell, “było to coś niezwykłego.”

Koty były także potrzebne postaci Jenny, granej przez Bonham Carter. Jenny mieszka w domu z mnóstwem kotów. Wszystkimi zajmowała się treserka z Atlanty Senia Phillips. “Praca z kotami całkowicie różni się od pracy z psami,” mówi Phillips. “Koty nie znają słowa ‘nie,’ dlatego musiałam zapełnić dom Jenny wszystkimi rodzajami kotów – kotami do ‘trzymania’, kotami do ‘siedzenia’, kotami do ‘chodzenia’ itp. Był nawet kot do ‘szaleństw’, ale jego w filmie nie wykorzystaliśmy.” Do sceny, w której młody Edward ratuje psa z płonącego domu, Burton poprosił o bernardyna. “To zabawne – ratować psa-ratownika,” mówi Phillips. “W każdym razie zaangażowałam sześciomiesięczną sukę Revę, która już wtedy ważyła ponad 30 kilogramów. Edward musiał wynieść ją z płomieni, tuląc w ramionach jak niemowlę. Tresowałam Revę niosąc ją wszędzie, gdzie chciała iść. Wkrótce była w stanie zostać przez jakiś czas na moich rękach. To niezwykłe jak na psa. Ale zadziałało. Do czasu, kiedy kręcona była scena, robiła już wszystko, co chciałam.”

Pokusy Alabamy, ziemi rzek

Duża Ryba rozgrywa się w Alabamie, ale ekipa produkcyjna szukała odpowiednich lokalizacji na całym Południu Stanów Zjednoczonych. Musiały one bowiem spełnić szczególne wymagania historii opowiedzianej w filmie, która rozgrywa się w różnorodnych krajobrazach i na przestrzeni 50 lat. Tym właśnie zajął się nagrodzony Oskarem scenograf Dennis Gassner (Bugsy). Jak na ironię idealnym miejscem okazała się Alabama, w pobliżu Montgomery – blisko miejsca, w którym rozegrała się akcja powieści Wallace’a.

Po dokładnym przyjrzeniu się sześciu stanom, Gassner znalazł wszystko, czego potrzebował w Wetumpka, sennym miasteczku, które nie zmieniło się od lat 50-tych. Właśnie wtedy zaczyna się bowiem akcja filmu.

Ale to głównie rzeki Alabamy skłoniły Gassnera i Burtona do wybrania jako lokalizację tego właśnie stanu. “Nie można robić filmu o rybie bez wody,” mówi Burton. “W scenariuszu było kilka kluczowych scen, które wymagały wejścia do rzeki, brzegu rzeki czy widoku rzeki. W Alabamie jest mnóstwo rzek i realizowaliśmy zdjęcia nad kilkoma z nich - Tallapoosa, Coosa.”

Kontynuuje, “Woda jest bardzo ważna w tym filmie. Jest prawie w każdej scenie. Mówi się, że woda zatrzymuje w sobie dźwięk przez wiele, wiele lat. W pewien dziwny sposób jest w niej magia, tajemnica i smutek.”

Ale rzeka może też być trudną do opanowania siłą. Gassner mówi, że ekipa realizacyjna zawarła porozumienia z kilkoma lokalnymi operatorami tam wodnych, którzy mieli kontrolować bieg rzeki w scenie, w której Edward idzie porozmawiać z olbrzymem. Scena wymagała pokazania prehistorycznie wyglądających formacji skalnych znajdujących się nad brzegiem rzeki.

Duża Ryba to pierwszy film, podczas realizacji, którego Gassner współpracuje z Burtonem. Ale ponieważ we wczesnym etapie kariery Burton pracował dla Disneya, łatwo mu było przekazać swoją wizję Gassnerowi. “Tim potrafił powiedzieć, ‘Właśnie o tym myślę,’ i narysować w ciągu 30 sekund szkic na kopercie. Bardzo szybko powstało między nami porozumienie.”

Dla Gassnera, mieszanka realizmu i fantazji stworzyła zupełnie nowe możliwości scenograficzne. “To był bardzo wymagający projekt. Nigdy wcześniej nie zaprojektowałem takiej liczby dekoracji.”

Na pagórku w centrum Wetumpka (w filmie miejscowość nazywa się Ashton), Gassner zbudował dom rodzinny Blooma. Trzypiętrową, drewnianą konstrukcję, którą Edward kupuje dla rodziny i w której mieszka przez kolejne 40 lat swojego życia.

Podobny do klejnotu dom, w którym mieszka Jenny (Helena Bonham Carter), druga kobieta w życiu Edwarda, został skonstruowany nad rzeką. W każdym jego oknie wdać przepływającą rzekę. Przez lata winorośl porosła cały dom, powoli wciągając go w otaczające bagna.

Olbrzymi las, do którego Edward wchodzi, kiedy po raz pierwszy opuszcza dom, musiał zostać stworzony, drzewo po drzewie, aby spełnić wymagania scenariusza. Tak mówi Gassner, “Powstał bardzo piękny, przerażający las. Kiedy nasz bohater wkracza do ciemnego lasu, widzi z oddala światła idealnego miasta Spectre. Przywodzi to na myśl Czarnoksiężnika z Oz.”

Spectre jest wyidealizowanym miejscem. Każdy dom i sklep na głównej ulicy odpowiada rzeczywistości małego amerykańskiego miasta z lat 50-tych, jakich było mnóstwo na Południu. Wszystkie elementy scenografii odzwierciedlają tradycyjną architekturę Południa. Mieszkańcy Spectre są nie mniej niezwykli. Chociażby z jednego powodu, wszyscy chodzą boso.

Sieć na obsadę została zarzucona

Mając w zanadrzu świetny scenariusz, trzech uznanych producentów i utalentowanego reżysera, filmowcy przeprowadzili kompletowanie obsady do filmu bez żadnego specjalnego wysiłku.

Do głównej roli Edwarda Blooma, filmowcy poszukiwali dwóch światowej klasy aktorów, którzy mogliby przekonująco zagrać tę samą postać w różnych etapach jej życia.

Obsadzony w roli młodszego Blooma, Ewan McGregor zademonstrował swój talent w tak różnorodnych filmach jak romantyczny musical Moulin Rouge! i epicka opowieść Gwiezdne wojny: Część I - Mroczne widmo. W czasie, kiedy otrzymał scenariusz Dużej Ryby, McGregor pracował właśnie z Jinksem i Cohenem na planie romantycznej komedii Do diabła z miłością. Aktor mówi, że w bardzo osobisty sposób podszedł do scenariusza. “Kiedy po raz pierwszy przeczytałem scenariusz, nie mogłem wydusić z siebie słowa. Był taki poruszający i miał w sobie olbrzymią moc. Przypomniał mi o tym, jak wyjechałem ze Szkocji, co jest dużym przeżyciem dla Szkota. Przeniosłem się do Londynu, żeby studiować w szkole aktorskiej, ale tak naprawdę chciałem zobaczyć świat. To podobne do tego, na co zdecydował się Edward. Czasami musisz zostawić, to co dobrze znasz, żeby dowiedzieć się kim tak naprawdę jesteś. Sądzę, że ten film będzie niezwykłym przeżyciem dla każdego, kto kiedyś tak właśnie zrobił.”

Także będąc ojcem, McGregor był rodzajem człowieka, w którego miał się wcielić w filmie Duża Ryba. “Gdyby Edward Bloom obejrzał się na swoje życie, byłby bardzo zadowolony z tego, co osiągnął. Zawsze kochał swoją żonę. Był dobrym koszykarzem, graczem w baseball i wędkarzem. Był dobrym pracownikiem cyrku, sprzedawcą i naprawdę dobrym żołnierzem. Odbudował całe miasto, po to aby jego mieszkańcom żyło się w nim lepiej.”

Szukając aktora do roli Blooma w starszym wieku, Zanuck zobaczył zdjęcie, które jak mówi, warte jest tysiąca słów. “W 1997 roku, jeden z magazynów opublikował fotografie Ewana oraz Alberta Finneya z 1963 roku, kiedy zagrał w filmie Przygody Toma Jonesa. Wtedy był właśnie w takim wieku, w jakim Ewan jest teraz. Podobieństwo było niezwykłe.”

“Ten sam uśmiech, te same iskierki w oczach,” kontynuuje Cohen. “Byli niesamowicie podobni.”

Bogata trwająca już 40 lat kariera Finneya, nie obejmuje tylko roli Toma Jonesa w nagrodzonym Oskarem filmie pod tym samym tytułem. Ostatnio aktor zagrał amerykańskiego prawnika Eda Masry w Erin Brockovich, za którą to rolę został nominowany do Oskara® jak Najlepszy Aktor w Roli Drugoplanowej. Zagrał też Winstona Churchilla w filmie HBO Wzbierająca burza – nagroda Złotego Globu oraz nagroda Emmy.

Finney był zauroczony Bloomem. “Ta historia zawiera dla mnie mnóstwo możliwości. To wspaniały, magiczny materiał. Właśnie taki, jakim często zajmuje się Tim. Jest nie tylko wspaniałym, pełnym własnych wizji reżyserem, ale także ma łatwość współpracy z aktorami. To idealna kombinacja.”

Podejmując się roli Blooma, Finney odnalazł zbieżność między podróżą w jaką wyruszył bohater filmu i swoją własną drogą na scenę i ekran. “Jako człowiek, jestem realistą. Patrzę na wszystko z logicznego punktu widzenia. Ale jeśli jestem na scenie pozwalam sobie na wejście w świat fantazji, dziwny świat. Pozwalam sobie na unoszenie się nad ziemią.”

Chociaż nie mają wspólnych scen – z oczywistych powodów – poza ekranem McGregor i Finney szybko zaprzyjaźnili się ze sobą. “Pamiętam, że byłem bardzo podekscytowany możliwością spotkania Alberta Finneya,” wyznaje McGregor. “To, że miałem go grać zaparło mi dech w piersi. Jest przecież legendą. Pomimo tego, że nią mamy wspólnych scen, spędzałem z nim tyle czasu ile mogłem. Uwielbia grać, podobnie jak ja. Niesamowite było, móc upewnić się, że po tylu latach ciągle jest to jego pasja.”

Finney, który jako pierwszy nagrał swoje sceny, wspomina “Obaj mieliśmy do zagrania scenę, w której łowimy ryby. Powiedziałem więc Timowi, ‘Lepiej niech Ewan przyjdzie na plan, bo będzie musiał zrobić to samo, co ja.’ Ewan pojawił się więc na planie. Ponieważ trochę łowił w Alabamie, zapytałem go, jak się zarzuca wędkę. Pokazał mi. Nie było to takie łatwe, na jakie wyglądało. Na szczęście, przez większość czasu, to ja miałem sceny jako pierwszy i to on poddawał się moim radom,” śmieje się Finney.

Los uśmiechnął się do filmowców także, kiedy szukali aktorki do roli pięknej i lojalnej Sandry, kobiety, dla której czas zatrzymał się w miejscu. Sandra grana jest przez Jessicę Lange (dwukrotna zdobywczyni Oskara za Błękit nieba i Tootsie) oraz młodą Alison Lohman (która zdobyła uznanie krytyków swoją kreacją w filmie Biały oleander).

“Mieliśmy podwójne szczęście,” mówi Jinks. “Kto mógłby wymarzyć sobie dwie lepsze aktorki do roli Sandry. Są poza tym do siebie podobne – kości policzkowe, uśmiech, kobiecość.”

Jeśli chodzi o Lange, siła filmu Duża Ryba polegała na jego magicznym stylu przypominającym prace takich gigantów literatury jak Gabriel Garcia Marquez czy Juan Rulfo. “To niezwykły scenariusz jak na film amerykański,” mówi Lange, “wspaniała fabuła, pięknie napisana. I jeszcze do tego to niezwykłe miejsce akcji – lasy w Alabamie. Bardzo surrealistyczne i często przerażające.”

Aktorka spędziła sporo czasu w Alabamie, gdzie kręciła swój nagrodzony Oskarem film Blue Sky. “Jest w tych okolicach jakaś tajemnica, coś absolutnie fascynującego. Magia, tajemnica i jakiś taki smutek, który istnieje w Alabama, silnie oddziaływają na ten film.”

Lange postrzega film Duża Ryba jako historię miłosną. “Chciałam, aby widzowie natychmiast zrozumieli, że Edward i Sandra są ciągle, od 40 lat szaleńczo w sobie zakochani. Że ta stojąca twardo na ziemi kobieta ciągle spełnia wszystkie jego fantazje. Sandra jest wspaniałą postacią. Akceptuje świat i pozwala po prostu toczyć się rozmaitym sprawom.”

Wcielająca się w postać młodej Sandry, Lohman była poruszona romantyczną stroną całej tej historii. Mówi, że była pod wrażeniem głębi uczucia Edwarda, które zaczyna się, kiedy obdarowuje swoją wybrankę 10,000 żonkili. “Trudno sobie wyobrazić, że może istnieć taka miłość. Ten człowiek zrobiłby dla niej wszystko,” mówi Lohman. “Było to coś pięknego i poetyckiego, jak bajka.”

Romans w Dużej Rybie był tak wiarygodny dla Lohman, że całkowicie w niego uwierzyła. “Nie cierpię być pesymistką, ale w prawdziwym życiu rzadko zdarza się taki rodzaj miłości. To chyba zdarza się tylko w filmach. Jednak ten film jest taki wiarygodny, że zaczęłam myśleć, że coś takiego mogłoby naprawdę się wydarzyć. Ten film daje nadzieję.”

Ważnym wyzwaniem była rola Willa, syna, który żyje w cieniu swojego ojca. Postać tę August stworzył na podstawie abstrakcyjnego narratora, jaki występował w powieści. Burton od początku miał na myśli Billy’ego Crudupa, który otrzymał nominację do nagrody Tony za rolę w “The Elephant Man” oraz znany jest szerokiej publiczności dzięki filmom U progu sławy i Przed metą.

Will jest dziennikarzem, który przeniósł się do Paryża, ponieważ w Ashton, Alabama i prawdopodobnie na całym Południu zawsze byłby synem Edwarda Blooma. “Uciekł więc, aby znaleźć własne miejsce na świecie i ukształtować własną osobowość,” mówi Burton.

Jedną z największych atrakcji dla Crudupa była praca z Burtonem. “Trudno jest znaleźć reżysera z tak indywidualną osobowością, który przetrwałby tak spory okres czasu,” mówi. “Po to, żeby przetrwać w tym biznesie trzeba odnosić sukcesy, a trudno je odnosić, kiedy zawsze mówi się swoim własnym głosem. Nie przychodzi mi na myśl żaden inny reżyser, który robiłby to przez tak długi czas.” Crudup odniósł się do historii przedstawionej w Dużej Rybie na kilku różnych poziomach. “Elementy fantastyczne w całej tej historii były bardzo ekscytujące. Bardzo też współczułem Willowi, kiedy walczył o odkrycie prawdy o życiu swojego ojca. Historie opowiadane przez Edwarda oddalały go jednak od tej prawdy. Wszystkim, czego pragnął Will była prawda, która w jakiś sposób mogłaby zbliżyć go do ojca. Will jest zupełnym przeciwieństwem swojego ojca, odnajduje bowiem piękno w rzeczywistości, a poezję w codziennym życiu.”

Oryginalność i nieprzewidywalność historii uwiodła także Helenę Bonham Carter, która gra w filmie więcej niż jedną rolę. “Ta historia nie może nikogo zawieść. Opowiada głównie o synu, który chce uwolnić się od swojego ojca, a jednocześnie zaakceptować go. Za każdym razem, kiedy czytałam scenariusz nie mogłam powstrzymać się od płaczu. Jest w niej urok i spora dawka serca, co bardzo pasuje Timowi, gdyż sam jest człowiekiem o wielkim sercu. Zawsze uwielbiałam jego estetykę.. We wszystkich filmach odbija się jego humor, swego rodzaju patos. Widać w nich dziwaczność ludzkiej natury.”

Danny DeVito, który zagrał rolę właściciela cyrku, nie mógł w żaden sposób odmówić sobie wzięcia udziału w projekcie. Zwłaszcza po przeczytaniu scenariusza. “Tim zadzwonił i powiedział, że chciałby, abym u niego zagrał. Przesłał mi scenariusz i szkic postaci mającej coś z bohaterów filmów Felliniego. Historia była pełna ciepła, a poza tym miałem możliwość po raz kolejny zagrać u Tima.”