Pressboki

Gdybym był kamerą…

Styl Limana, który także często sam stawał za kamerą robił wrażenie na Damonie. “Reżyserzy, z którymi uwielbiam pracować, to ludzie, którzy dokładnie wiedzą czego chcą i starają się być w każdym miejscu na planie. Komuś takiemu jak Doug, który także obsługuje kamerę, nic nie umknie. Dokładnie widzi każde ujęcie. Wie co zostało nakręcone, co nie. Jaki moment kamera uchwyciła, a który trzeba powtórzyć.”

“Doug posiada prawdziwie wizualny styl,” zgadza się Frank Marshall. “Dokładnie to co widzi i czuje zostaje nakręcone przez kamerę.”

Inny bardzo ważny wizualnie element Tożsamości Bourne’a pozostawał w gestii francuskiego kostiumografa Pierre-Yves Gayrauda. Znany ze swoich eleganckich kostiumów do Indochin i East-West, projektant, ubierając Matta Damona i Frankę Potente, zdecydował się tym razem na prostotę.

“Ubrania Matta jako Jasona Bourne'a miały być bardzo proste,” mówi Gayraud. “Bohater filmu ubiera się początkowo w rzeczy pożyczone od rybaków, którzy go uratowali - bardzo stary, brudny, zniszczony sweter i kurtkę. Nosi praktyczne ubrania, takie jakie można kupić w sklepie z odzieżą wojskową - podkoszulki, dżinsy. Później, kiedy musi wchodzić do biur i hoteli, nosi prosty, długi, czarny płaszcz. Jako Marie, Franka w trakcie opowiadanej na ekranie historii zmienia całkowicie swój wygląd,” kontynuuje Gayraud. “Na początku wygląda jak artystka, bardzo cool. Dzięki naszemu styliście - Kay Georgiou - jej wielokolorowe włosy zyskały post-punkowy, bardzo atrakcyjny wygląd. Kontrastuje to z bardziej konserwatywnym wyglądem, na który Marie decyduje się później. Każda sztuka garderoby Franki została przez nas uszyta... nie kupiliśmy w sklepie absolutnie nic.”

Mundur Nykwana Wombosi (Adewale Akinnuoye-Agbaje) i jego cywilne stroje, Gayraud wzorował na ubraniach byłego dyktatora Zairu Mobutu Sese Seko oraz Idi Amin Dada z Ugandy. Liczne żony bohatera noszą piękne stroje będące mieszanką wzorów afrykańskich i bardzo współczesnych.

Na morzu …

Doug Liman rozpoczął kompletowanie ekipy wspólnie z producentem Patrickiem Crowley i producentem wykonawczym Frankiem Marshallem. Obaj są doświadczonymi profesjonalistami, a Marshall jest także uznanym reżyserem.

Trzon produkcji znajdował się w Paryżu, co dało Limanowi możliwość zatrudnienia najbardziej utalentowanych filmowców i rzemieślników dostępnych we Francji. Stanowiło to, jednak, także spore wyzwanie gdyż właśnie Paryż jest dla ekip filmowych jednym z najtrudniejszych na świecie miast pod względem logistycznym i biurokratycznym.

“Zdobycie pozwoleń i autoryzacji jest w Paryżu niezwykle skomplikowane,” powiedział Crowley. “Trzeba przygotować szczegółową dokumentację każdego obiektu, który jest potrzebny do realizacji zdjęć. Należy dokładnie określić, gdzie będzie parkowała każda ciężarówka, gdzie będą zdjęcia, gdzie będą ustawione kamery. Takie dossier musi zostać przedstawione w ratuszu i prefekturze. Co więcej francuskie władze nigdy nie przekazują potrzebnych informacji osobom, które udzielają potrzebnych pozwoleń. Ruch uliczny jest tak wielki, że przeniesienie się z jednej lokalizacji na drugą w ciągu jednego dnia jest prawie niemożliwe. Jest to jednak jedno z najbardziej fotogenicznych miast na świecie. Obiekty zdjęciowe zostały wybrane w taki sposób, że większość widzów będzie zaskoczona.”

Chociaż autor zdjęć Oliver Wood, montażysta Saar Klein i drugi reżyser Alexander Witt na stałe pracują w Ameryce, scenograf Dan Weil i kostiumograf Pierre-Yves Gayraud, a także większość podstawowej ekipy byli Francuzami.

Producent Richard N. Gladstein stwierdza, "Naszą intencją było pojechanie do Europy i zrobienie amerykańskiego filmu z europejską ekipą i europejską wrażliwością. Nie miała to być ekipa składająca się z turystów.”

Przed wyzwaniem, jakie czekało na niego w Paryżu, Liman musiał nakręcić pierwszą sekwencję filmu rozgrywającą się na łodzi rybackiej, w typowej włoskiej. Filmowcy wybrali dwa bliźniacze miasta Imperia/Oneglia w północnej prowincji Włoch, które posiadały idealną zatokę i malowniczy port. W zatoce Imperia ekipa odkryła kuter - Aventura - który doskonale pasował do opisu łodzi, która ratuje Jasona Bourna, zawartego w scenariuszu. Przy współpracy lokalnych władz, Italian Riviera Alpi di Mare Film Commission i koordynatora ds. realizacji zdjęć na morzu Ransoma Walroda, ekipa przygotowała specjalną kamerę i oświetlenie potrzebne pierwszej nocy zdjęć na morzu.

“Usiłowaliśmy sfilmować Aventurę - z Mattem i aktorami grającymi włoskich rybaków - która znajdowała się około dwóch kilometrów od brzegu,” wspomina Crowley. Silny wiatr i deszcz zniweczyły ten plan. Ekipa musiała wrócić do zatoki i tam realizować zdjęcia Końcowy efekt zależał od specjalisty od efektów specjalnych Petera Donena, który ostatnio stworzył morskie tło w filmie U-571.

Dla mieszkańców Imperii, którzy spacerowali nad zatoką, niesamowity widok stanowiła oświetlona w nocy i otoczona tajemniczą mgłą Aventura, na którą spływała woda z sześciu zbiorników (oprócz deszczu, który padał przez kilka dni).

Scena, w której Jason Bourne schodzi z pokładu Aventury, została nakręcona w sąsiadującej zatoce Oneglia. Pewnego ranka deszcz przestał na chwilę padać i Liman mógł wyreżyserować Matta Damona, który jako Bourne, idzie w kierunku nieznanych wydarzeń jakie mogą go spotkać w uroczym, włoskim, nadmorskim miasteczku. Słońce na dobre zagościło na planie Tożsamości Bourne’a, kiedy ekipa przeniosła się do Paryża.

O Produkcji...

Prawie cały świat zna już Jasona Bourne’a, tajemniczego bohatera trzech bestsellerów napisanych przez Roberta Ludluma. Aż do śmierci, wkrótce po zakończeniu produkcji Tożsamości Bourne’a, Ludlum był jednym z najpopularniejszych pisarzy na świecie. Napisał Tożsamość Bourne’a kiedy szalała jeszcze Zimna Wojna, a prawdziwy międzynarodowy terrorysta Carlos - główna postać powieści - zbierał w Europie krwawe żniwo. Dwadzieścia lat później, Liman podjął się zadania - mając błogosławieństwo Ludluma - zachowania ducha powieści umieszczając postać Bourne’a w kontekście, który byłby w stanie przemówić do nowego pokolenia widzów.

"Tożsamość Bourne’a to naprawdę świetna historia, a właśnie tego szukam we wszystkim, co robię," powiedział Liman, który jako świeżo upieczony pilot, przeleciał przez kraj, aby dostać się do posiadłości Ludluma w Glacier National Park i zabezpieczyć prawa do powieści. "To było naprawdę dramatyczne przeżycie,” kontynuuje. “Zainspirowało Ludluma do nadania mi przezwiska ‘Hollywood’, które jest ironiczne, gdyż jestem nowojorczykiem."

Po zabezpieczeniu praw, Liman przedstawił projekt wytwórni Universal. "Wybrałem pracę z Universalem, ponieważ było dla nich ważne, tak jak dla mnie, zrealizowanie filmu opartego na postaci głównego bohatera, a nie zwykłego filmu akcji," mówi reżyser. "Udowodnili poza tym, że potrafią zaryzykować dążąc do zrealizowania jak najlepszego filmu."

Od Hôtel Regina do 11th Arrondissement …

Zdjęcia do filmu realizowane były w licznych obiektach w Paryżu - mieszkanie Bourne’a znajdowało się na Avenue Kléber w pobliżu Łuku Triumfalnego, a inne lokalizacje to brzegi Sekwany z widoczną w tle katedrą Notre Dame; l’Ile St. Louis; futurystyczna dzielnica La Defense - kompleks rozrywkowo-biurowy na północy miasta; wnętrza hotelu Regina, a także ulice na Place des Pyramides i ogród Ludwika XIV. Wspaniała rezydencja na Place des Etats pełniła funkcję domu Wombosi, a na uroczym placu Marché Sainte Catherine znajdowała się paryska baza organizacji Treadstone.

Doug Liman i jego ekipa poruszali się także po Belleville - jednej z mniej modnych obecnie dzielnic Paryża. “Belleville jest tak naprawdę najbardziej typowa dla prawdziwego Paryża,” mówi Liman, który przyznaje, że ta mroczna strona miasta dawała mu natchnienie, tak jak odległe dzielnice Los Angeles zainspirowały go do nakręcenia Swingers i Go.

“Życie ulicy w Belleville jest niezwykle ekscytujące - spotykamy tam mieszaninę wpływów chińskich, wietnamskich, żydowskich, muzułmańskich i zachodnioafrykańskich,” dodaje Patrick Crowley. “Autentyczne kantońskie potrawy można znaleźć w barze tuż obok koszernej tunezyjskiej restauracji. Dzięki temu zyskujemy zupełnie inny, nietypowy obraz Paryża.”

Scenograf Dan Weil, całe życie mieszkający w Paryżu zgadza się z tą opinią. “Belleville zawsze było skupiskiem imigrantów w całego świata,” wyjaśnia. “Od lat, w każdą niedzielę chodzę tam, aby zjeść coś w tunezyjskiej czy chińskiej restauracji. Dla turystów jednak, ta dzielnica jest czymś zakazanym tak jak pewne miejsca w Nowym Jorku czy Los Angeles, przed którymi ostrzegali mnie czasem Amerykanie. Oczywiście takie miejsca są najbardziej interesujące.”

Właśnie w Paryżu kręcono dwie z największych scen akcji w filmie: ucieczka Bourne'a i Marie - w jej czerwonym Austinie Mini Cooper (jednym z kilku, które ekipa nabyła dla potrzeb filmu) - przed francuską policją oraz walka Bourne'a w jego mieszkaniu z zabójcą nasłanym przez Treadstone. “Robiliśmy zdjęcia w Paryżu przez około 10 dni. Nad brzegami Sekwany rozlegały się wtedy echa rozbijających się samochodów i eksplozji,” wspomina koordynator pracy kaskaderów Nick Powell. “Było naprawdę sporo kraks. Najważniejsze w tym pościgu było to, aby pokazać jak dobrym kierowcą jest Bourne. Nawet w chwili olbrzymiego zagrożenia jest w stanie tak manewrować małym Austinem Mini, aby wymknąć się pościgowi. Rozmiar to w zasadzie jedyny plus tego samochodu,” dodaje Powell, “silnik bowiem nie jest zbyt dobry Usiłowaliśmy zwrócić uwagę na to, że może on wjeżdżać tam, gdzie nie wciśnie się samochód policyjny.”

Podczas walki Bourne'a i zabójcy z Treadstone, Castela, granego przez francuskiego aktora/kaskadera Nicky Naude, wykorzystano wszystkie umiejętności Damona, jakich nauczył się na treningach sztuk walki i boksu. “Matt pokazuje w tej walce prawie wszystko,” mówi Powell. “Zaczęliśmy od stylu Kali, potem było trochę tajskiego boksu i karate. Aby podkreślić, że Bourne jest świetnie wyszkoloną maszyną do zabijanie i potrafi w walce wykorzystać każdy przedmiot, używa on m.in. długopisu przeciwko nożowi Castela!”

Każdy członek ekipy potwierdza, że Damon był w szczytowej formie. “Matt był w świetnej formie już przed rozpoczęciem szkolenia do filmu,” mówi Powell, “ale pracował naprawdę ciężko, aby być jeszcze lepszym. Wytrzymał olbrzymie tempo filmu. Przez 12 dni zdjęciowych walczył prawie przez cały czas. Matt i Nicky musieli naprawdę się uderzać - ramię o ramię, noga o nogę. Na koniec dnia byli więc trochę posiniaczeni. Matt jednak jest naprawdę twardy. Nie spotkałem wcześniej aktora, który w ogóle nie narzeka, a Matt właśnie taki jest.”

Damon był bardziej powściągliwy, jeżeli chodzi o swoje umiejętności walki. “Było sporo zabawy. Może wygląda to dosyć groźnie, ale naprawdę nikomu nic się nie stało. Aby nasze walki wyglądały tak realnie jak to jest tylko możliwe, opracowywana była specjalna choreografia. Nick Powell wspaniale przygotowywał wszystkie walki. Robił to wcześniej w Walecznym sercu i Gladiatorze, a jak wiemy te filmy miały naprawdę niezwykłe sceny walki”

Szpiegowski film XXI wieku …

Doug Liman chciał zrobić film szpiegowski dla swojego pokolenia “Większość filmów szpiegowskich, jakie widziałem nie ma nic wspólnego z nikim, kogo znam,” stwierdza. “Spędziłem dużo czasu w Waszyngtonie, ponieważ mój ojciec zajmował się sprawami wywiadu w Iranie. Widziałem w akcji prawdziwych szpiegów.”

Liman i jego współpracownicy od początku wiedzieli, że oryginalność ich interpretacji - przede wszystkim odmłodzenie Bourne’a o jakieś 10 lat - wymagała utalentowanej gwiazdy, która potrafi wykorzystać swoją sprawność fizyczną. Matt Damon był pierwszym aktorem, którego reżyser wziął pod uwagę.

“Chciałem wziąć udział w realizacji Tożsamości Bourne’a z powodu Douga i jego wrażliwości,” mówi Damon. “Wiedziałem, że nie zrobi on standardowego hollywoodzkiego filmu akcji. Byłem także pewien, że jeśli kiedykolwiek będę chciał spróbować pracy w tego typu filmie, zrobię to z takim właśnie facetem.”

Damon był zadowolony, że związek Bourne’a i buntowniczej Marie Kreutz - postać zmieniona zasadniczo w stosunku do tej, jaką przedstawił Ludlum - zajmuje czołowe miejsce w scenariuszu. Pracując nad scenariuszem, Liman i Tony Gilroy modelowali postać Marie w oparciu o sylwetkę niemieckiej aktorki, którą podziwiali w filmie Biegnij Lola, biegnij. Liman obsadził właśnie tę aktorkę - Frankę Potente - w roli partnerki Bourne’a.

“Obsadzenie Franki w roli Marie można uznać za ryzykowne,” przyznaje producent wykonawczy Frank Marshall, “ponieważ widzowie amerykańscy nie znają jej zbyt dobrze. Posiada ona jednak niezwykłą charyzmę i energię Marie jest silnym charakterem, nie tylko dodatkiem do głównego bohatera. Podobnie jak Matt, Franka potrafi wykonywać typowe dla kina akcji elementy, jest jednak także w stanie udźwignąć dramatyczną stronę filmu. Kiedy więc tych dwoje aktorów zostało zaangażowanych do ról Jasona Bourne’a i Marie Kreutz, otrzymaliśmy niekonwencjonalny, a nawet egzystencjalny film akcji.”

Damon docenił ten wybór. “Obsadzenie Franki było świetnym pomysłem,” powiedział, “szczególnie w sytuacji, kiedy akcja rozgrywa się w Europie. Ta niesamowita niemiecka aktorka wnosi do naszego filmu elementy odrębnej kultury i języka.”

Potente była wdzięczna Limanowi za to, że położył duży nacisk na przedstawienie bohaterów filmu i ich wiarygodność, a nie tylko na samą akcję. “Uważam, że ten film może przywrócić modę na thrillery szpiegowskie, trochę w stylu Hitchcocka. Pełne intensywnej akcji, ale także skupiające się na mocnych postaciach i stosunkach międzyludzkich,” powiedziała aktorka.

“Marie jest bardzo silną osobowością. Ze swoimi problemami jest normalną osobą, która angażuje się w związek z mężczyzną znajdującym się w olbrzymim niebezpieczeństwie. Chociaż zostaje wciągnięta w wir zagrażających jej życiu wydarzeń, wie, że jest z mężczyzną, który zdaje się wiedzieć, co robi.” Damon i Potente musieli poddać się rygorowi uciążliwych fizycznie scen nadzorowanych przez koordynatora kaskaderów Nicholasa Powella i trenera Michaela Torchia. “Miałem trzy miesiące na to, aby nauczyć się wszelkiego rodzaju sztuk walki, boksu, władania bronią. Było to coś w rodzaju letniej szkoły sztuki zabijania,” stwierdza Damon.

Damon musiał rozbudować swoją masę mięśniową i ćwiczyć filipińską sztukę walki Kali. “To bardzo szybka technika walki. Trzema, czterema ruchami obezwładnia się przeciwnika,” wyjaśnia Nick Powell. “Nie jest ona popularna w filmach, co bardzo odpowiadało Dougowi. Ponieważ Jason Bourne jest wyszkoloną maszyną do zabijania, reżyser chciał, aby był mistrzem śmiertelnej techniki walki, różniącej się znacznie od tego, co widzowie mogli wcześniej zobaczyć na ekranie.”

Zima w Pradze…

Stolica Czech, Praga, która ostatnio grała prawie każde miasto w Europie, w filmie Tożsamość Bourne’a jest Zurychem, Szwajcaria.

“Zurych nie jest zbyt atrakcyjnym wizualnie miastem,” mówi Crowley o mieście, które ekipa bardzo dobrze poznała zanim zdecydowała się na przyjazną filmowcom Pragę. “Wiedzieliśmy, że możemy znaleźć w Pradze takie miejsca, które będą nawet bardziej odpowiednie niż te w Zurychu.”

“Spodziewałem się, że Zurych będzie większy i bardziej przytłaczający z powodu ilości banków jakie posiada,” dodaje scenograf Dan Weil, “Jest jednak bardziej prowincjonalny - schludny, czysty i słodki - coś pomiędzy Strasbourgiem i Berlinem.”

Jednak to co Weil i jego ekipa stworzyli w Pradze przy pomocy ekspertów d/s efektów specjalnych i wizualnych - Philippe Hubina i Petera Donena, znacznie przekroczyło pojęcia schludny, czysty i słodki. Praga została zamieniona w Zurych przy pomocy m.in. ton sztucznego śniegu leżących na chodnikach. Sztuczny śnieg mieszał się tutaj z prawdziwym, którego nie brakowało w zimowej, mroźnej Pradze. Ekipa Tożsamości Bourne’a, do której dołączyli utalentowani i doświadczeni filmowcy z Czech w pełni wykorzystała możliwości jakie miasto mogło oferować.

Oddział HypoBanku został całkowicie przekształcony przez Weila, dyrektora artystycznego Bettinę von den Steinen i dekoratora wnętrz Alexandrine Mauvezin w Amerykański Konsulat w Zurychu, jedno z najważniejszych miejsc w opowiadanej na ekranie historii. To właśnie tutaj Bourne, śledzony przez szwajcarską policję, przenika do oddziału Marines i kontaktuje się z Marie. Stworzono trzy piętra Konsulatu, łącznie z olbrzymim wydziałem wizowym i przestrzenią biurową.

Nawet zewnętrzna fasada budynku została przystosowana do sekwencji, w której Bourne spuszcza się w dół po wysokiej na około 20 metrów ścianie. Podczas kręcenia tej sceny Damon zawisł na ścianie zabezpieczony tylko specjalnym pasem, a światowej klasy mistrz wspinaczki Neil Bentley - który wszedł na El Capitan w Parku Yosemite bez zabezpieczenia - dublował go w bardziej niebezpiecznych ujęciach.

“Schodzenie z tego budynku było chyba najtrudniejszą rzeczą jaką musiałem wykonać,” wyznaje Matt Damon. “Nie jestem doświadczonym alpinistą, chociaż w takich filmach jak Szalona odwaga Szalona odwaga i Szeregowiec Ryan, musiałem sporo biegać, rzucać się na ziemię i strzelać.”

“Musieliśmy tak przygotować tę scenę, aby schodzenie po ścianie budynku wyglądało jak najbardziej naturalnie. Bourne miał się poruszać prawie jak owad,” mówi Nick Powell. “Matt był niezwykły. Sam pokonał ostatnie 9 metrów, chociaż w gotowości oczekiwał jego dubler, Neil.”

Dokładna replika zewnętrznej fasady budynku, potrzebna do wykonania zbliżeń Damona, stała zaprojektowana i zbudowana przez Dana Weila i jego ekipę w Barrandov Studios.

Pod względem logistycznym, najbardziej skomplikowanymi scenami kręconymi w Pradze - Zurychu były te, w których Bourne chodzi po ulicach miasta. Pewnej niedzieli w połowie stycznia władze pozwoliły na zamknięcie ulicy Jindrisskiej - głównej ulicy wyjazdowej z zatłoczonego placu Wenceslas. Ekipa Weila zamieniła czeskie napisy na znakach drogowych na ich niemieckie odpowiedniki. Nawet olbrzymi napis na głównej poczcie w Pradze został zastąpiony wielkim białym krzyżem na czerwonym tle - symbolem flagi szwajcarskiej. Ekipa przemalowała także dwa praskie tramwaje i wykluczyła z ruchu linię tramwajową, aby mogły odbyć się zdjęcia.

Niektóre z praskich lokalizacji odgrywały nie tylko rolę Zurychu, ale także Paryża. Była to między innymi legendarna Imperial Cafe w stylu art nouveau, która przez cały czas jest jednym z najpopularniejszych miejsc w Pradze oraz Kampa Park, w którym Bourne walczy z dwoma szwajcarskimi policjantami. W słynnych Barrandov Studios, Weil zbudował modernistyczne biura Alliance Security, Gemeinschaft Bank w Zurychu oraz wnętrze francuskiej bazy Treadstone w Paryżu.

Filmowcy wyjeżdżali także poza miasto, na teren zwany czeską Syberią - “Cesky Sibir” - gdzie kręcono sceny podróży Bourne'a i Marie przez Alpy ze Szwajcarii do Francji. Dla potrzeb dramatycznej sceny na francuskiej farmie odkryto prawdziwą farmę w czeskiej wiosce Suchdol, niedaleko Ruzyne - praskiego międzynarodowego portu lotniczego. Aktorzy i ekipa byli tam narażeni na działanie olbrzymiego mrozu. Rankiem ziemia była zamarznięta na kość, a w ciągu dnia, szczególnie w słoneczne dni, zamieniała się w nieprzyjemne błoto.

Podczas kilku miesięcy realizacji filmu, Liman i jego aktorzy doszli do całkowitego porozumienia i często wykorzystywali nowe techniki gry, które każdy z nich miał w zanadrzu. “Praca z Mattem i Franką była wspaniałym doświadczeniem, ponieważ ani ja ani oni nie chcieliśmy zrobić konwencjonalnego filmu akcji,” mówi reżyser. “Nikt z nas nie chciał, aby w filmie pojawiły się jakieś fałszywe tony - to był nasz wspólny cel. Cały okres realizacji tego filmu był zarówno ekscytujący,” twierdzi Liman, “jak i bardzo trudny. Byłem jednak otoczony najlepszą ekipą o jakiej mógłbym tylko zamarzyć.”