Ray 2004/I

Życie gwiazd muzyki jest wdzięcznym tworzywem dla filmowców i aktorów. Sukces zdobywczyni tegorocznego Oscara, Marion Cotillard, grającej rolę Edith Piaf w filmie Niczego nie żałuję, przypominał znakomity film biograficzny o Rayu Charlesie, który 3 lata wcześniej przyniósł to samo trofeum odtwórcy roli genialnego muzyka - Jamiemu Foxxowi.

Ray to brawurowy popis nie tylko świetnego aktorstwa Foxxa, ale wręcz umiejętności całkowitego zjednoczenia się z granym artystą. Nie ma żadnego zgrzytu: filmowi wierzy się bez wahania, jakby był dokumentem. Charles był wybitnym piosenkarzem, kompozytorem i pianistą. Dokonał co najmniej kilku rewolucji w muzyce rozrywkowej, najpierw łącząc gospel z jazzem, potem blues z rock and rollem i country, wreszcie tworząc nowy gatunek, zakorzeniony we wszystkich stylach. Biografia Charlesa ukazuje trudne początki prawdziwego geniusza, który zmienił oblicze współczesnej muzyki i jego trudną drogę do wielkiej sławy.

Kto nie pamięta Raya Charlesa? "Hit the Road Jack", "Georgia on My Mind", "I Can't Stop Loving You" - to tylko niektóre z jego piosenek, będących kamieniami milowymi w rozwoju muzyki rozrywkowej. Są też filmy fabularne - takie jak melodramatyczna "Błękitna ballada" pokazywana przed laty w polskiej telewizji, czy wiecznie popularni komediowi Blues Brothers - i dokumentalne, pozostające unikalnymi zapisami jego koncertów. Bo koncerty Raya Charlesa zawsze były wydarzeniami bliskimi magii. Średniego wzrostu mężczyzna w ciemnych okularach i nienagannie skrojonym garniturze zasiadał przy fortepianie, wystarczyło kilka akordów, by sala ucichła, potem ciszę wypełniał jego charakterystyczny głos. Ale Ray Charles to nie tylko muzyka i film (ma w dorobku blisko sto filmów, w których rozbrzmiewały jego piosenki). To także pełen zawisłości życiorys, w którym dążenie do artystycznej doskonałości napotykało na najrozmaitsze przeszkody - od miejsca urodzenia na amerykańskim Południu w latach 30. ubiegłego wieku, koloru skóry i utraty wzroku w dzieciństwie poprzez zaangażowanie w ruch na rzecz równości rasowej po walkę z własnymi słabościami. Życie trudne, lecz porywające i piękne. Nic dziwnego, że Taylor Hackford - reżyser takich filmów jak Oficer i dżentelmen, Białe noce czy Dowód życia chciał poświęcić jeden ze swych utworów właśnie Rayowi Charlesowi. Przygotowania do realizacji trwały podobno aż piętnaście lat. Determinacja twórcy była godna podziwu: gdy żadna z wielkich wytwórni nie wyraziła zainteresowania scenariuszem, Hackford zdecydował się na realizację w warunkach kina niezależnego, co w przypadku realizatora operującego na co dzień kilkudziesięciomilionowymi budżetami zakrywało wręcz na ekstrawagancję. Szczęśliwie na planie zjawi się ktoś z zarządu wytwórni Universal, kto przyjechał do Los Angeles na koncert Raya Charlesa. Kontrakt na dystrybucję filmu kanałami właśnie tego studia pozwolił podnieść budżet do 40 mln dolarów. Sukces gotowego dzieła przeszedł wszelkie oczekiwania: już podczas premierowego weekendu uzyskano na rynku amerykańskim ponad 20 mln dolarów, zaś wpływy z rozpowszechniania światowego ocenia się na 125 mln dolarów.

Film kandydował na Oscara w sześciu kategoriach, w tym za najlepszy film roku i reżyserię, ostatecznie otrzymał dwie nagrody Akademii, mianowicie za główną rolę męską i nagranie dźwięku. W sumie Ray zdobył około 40 nagród i blisko 40 nominacji do prestiżowych wyróżnień. Niestety, na filmie położył się smutny cień. Ray Charles, który od początku patronował przedsięwzięciu zmarł 10 czerwca 2004 roku, na cztery miesiące przed premierą Raya. Podobno udało mu się uczestniczyć w pokazie jednej z pierwszych wersji montażowych filmu.

Niezapomniany film Ray to wspaniały obraz, który łączy w sobie mistrzowską grę aktorską oraz niepowtarzalną muzykę.