- 1918-07-14
- Uppsala, Uppsala, Szwecja
Urodził się w Uppsali, zmarł w wieku 89 lat na bałtyckiej wyspie Fårö, położonej na północ od Gotlandii. Szwedzki reżyser filmowy, uważany za największego szwedzkiego artystę od czasu Strindberga (do bycia pod ogromnym wpływem którego się przyznawał) i jednego z największych artystów w historii kina obok Luisa Buñuela czy Federico Felliniego. Ukończył literaturę i historię sztuki na uniwersytecie w Sztokholmie. Zadebiutował w filmie w latach 40., najpierw jako scenarzysta, potem jako reżyser. W latach 50. zaczął realizować filmy według własnych scenariuszy. Początkowo był bardzo ograniczany przez producentów; jego styl i zainteresowania dopiero się krystalizowały. Sukcesy filmów "Uśmiech nocy", "Siódma pieczęć" i "Tam, gdzie rosną poziomki" na festiwalach filmowych w Cannes i w Berlinie w latach 1956 i 1957 poprawiły jego pozycję i pozwoliły na twórczą swobodę. Zrealizował ponad 60 filmów dla kina i telewizji, 170 przedstawień teatralnych, kilkanaście spektakli telewizyjnych; napisał około 300 utworów, w tym kilkanaście scenariuszy dla innych reżyserów. Jest czołowym przedstawicielem tzw. kina autorskiego. Z okazji 50-lecia Festiwalu w Cannes ówczesny dyrektor tegoż festiwalu Gilles Jacob poprosił wszystkich żyjących laureatów Złotej Palmy o wybranie laureata Palmy Palm, największego ich zdaniem żyjącego filmowca. Wybór padł na Bergmana. Większość jego filmów to pesymistyczne dramaty psychologiczne, za pomocą których ukazał nieograniczone psychologiczne możliwości kina jako medium. Jego filmy są zarazem bardzo osobiste i bardzo uniwersalne; zawierają spójną wizję człowieka i świata. Przez całą twórczość Bergmana przewijają się pewne stałe motywy: samotność, trudności w kontakcie z drugim człowiekiem, upokorzenie, człowiek wobec śmierci i cierpienia. Cechuje Bergmana niezwykła dosadność, a nawet okrucieństwo w przeprowadzaniu psychicznej wiwisekcji, operowaniu bezlitosnym, biologicznym konkretem, zwłaszcza w przedstawianiu seksualności i śmierci. Absolut jest jednym z najważniejszych problemów w twórczości Bergmana, który prywatnie był synem luterańskiego duchownego. W początkowej fazie zadaje on rozpaczliwie pytanie o jego istnienie. Szczytowym tego przykładem jest "Siódma pieczęć", w której rycerz Antonius Block gra w szachy ze Śmiercią. Usiłuje się od niej dowiedzieć, co jest po drugiej stronie. Ale nawet Śmierć tego nie wie. Przełomowy okres w twórczości Bergmana następuje w latach 60.; jego wyrazem jest "Milczenie". Okres ten, to czas rozpaczliwego krzyku wobec konstatacji, że Boga jednak nie ma. Dowodem na nieistnienie Boga jest dla Bergmana kształt świata, składającego się niemal wyłącznie z cierpienia. Hipoteza, że taki świat stworzył Bóg, jest dla Bergmana niedopuszczalna, niemoralna. W dalszej części twórczości Bergman przechodzi nad tym do porządku dziennego, zajmuje się już relacjami między ludźmi, skoro badanie relacji między człowiekiem a Bogiem jest bezpodstawne wobec nieistnienia Boga. Ten Bóg odbija się wciąż jednak echem, jako swego rodzaju kategoria kulturowa i psychiczna, ale już nikt w niego w filmach Bergmana nie wierzy. Nawet pastor w filmie "Szepty i krzyki" mówi, modląc się, że Niebo jest puste i okrutne. A pastor w "Gościach Wieczerzy Pańskiej" odprawia wprawdzie mszę w kościele, ale sam już w Boga nie wierzy; kościół jest pusty, pastora słucha tylko jedna kobieta i na dodatek tylko dlatego, że jest w nim zakochana. Pomimo całego pesymizmu twórczości Bergmana, jest w niej jednak coś bardzo konstruktywnego: konstatacja, że Boga nie ma, nie oznacza, że życie jest bez sensu, ani że nie istnieje inne sacrum. Sacrum tkwi dla Bergmana w drugim człowieku.