Pressboki

Krytycy o filmie

Realistyczno - magiczny romans: wyobraź sobie Amelię Jeuneta przesyconą poetyckim duchem Marka Chagalla. Ze swą paletą cukierkowych kolorów, swą fantastyczną, choć zarazem niewyszukaną poetyką i obrazami od których nie da się oderwać wzroku (przypominającymi czasami Felliniego i Kusturicę), niezwykła tragikomedia Melikian wspina się na szczyty kinematograficznej poezji. Raz widziany, nigdy nie da się zapomnieć. www.edfilmfest.org.uk

Po latach oglądania cierpkich, zabarwionych ironią filmów o Rosji, widzimy film, który po prostu tryska życiem, pięknem i wizualnymi pomysłami. Mars może, lecz nie musi być o nowych szansach Rosji zmagającej się ze swym opóźnieniem, ale według mnie, czuć tu przede wszystkim entuzjazm i radość płynące z robienia filmów. Imaginary Boy Cosmo

Doskonała jest kreacja Borysa. Lakoniczny, nieustannie maltretowany i fundamentalnie przyzwoity mimo swej zniechęcającej aparycji. Kiedy przechadza się po mieście, przywodzi na myśl Stalkera z filmu Tarkowskiego, dryfującego w barwnym, burtonowsko – ameliowym świecie ostentacyjnych, lekko zdesperowanych dziwaków. Neil Young, z notatek Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Edynburgu

Debiut, zwłaszcza w przemyśle filmowym próbującym określić się na nowo, wywołuje u widza pewną nieufność. Dotyczy ona zwłaszcza stylu i ciężkiej fabuły. W debiucie Anny Melikian (…) jest lekkość i miłość do tego medium, która jest tak rzadka w dzisiejszym kinie rosyjskim. Melikian przeplata romantyzm ze zdrową dozą ironii. Losy każdej postaci znajdują właściwe rozstrzygnięcie, każda jest traktowana z delikatnym humorem (...). Jak na młodego reżysera, Melikian ma dobrą intuicję i oko do przekształcania „rzeczywistości” w materiał filmowy. Elena Prokhorova, University of Richmond

O filmie

Słynny bokser z Moskwy, Borys (Yury Gosha Kutsenko), pragnie uciec od swojego dotychczasowego życia – od powiązanego z mafią szefa, od ludzi, którzy go otaczają, i prawdopodobnie także od samego siebie. Kierowany impulsem, wsiada do przypadkowego pociągu i ląduje w małym krymskim miasteczku Mars, nazwanym tak na cześć autora „Manifestu Komunistycznego” (na dworcowej tablicy brakuje jednak litery „k”). Miasteczko Mars to surrealistyczny zaścianek powstały po upadek komunizmu – miejsce, w którym pluszowe zwierzaki, produkt lokalnej fabryki zabawek, są jedynym środkiem płatniczym (tak zwaną „miękką walutą”). Borys spotyka całą galerię dziwacznych postaci: lokalnego intelektualistę zakochanego w eterycznej bibliotekarce, która codziennie chodzi do kina na Casablankę, młodziutką, nad wiek rozwiniętą dziewczynkę (do mistrzostwa opanowała lekcję kapitalizmu), właścicielkę kawiarni, marzącą o seksualnym zbliżeniu z Vladimirem Putinem, zwyciężczynię konkursu na najpiękniejszy rosyjski warkocz...

Z początku Borys pragnie tylko jednego: jak najszybciej wydostać się z odciętego od reszty świata miasteczka, jednak jego portfel (a w nim prawdziwe pieniądze) i sponiewierana męskość okazują się silnym wabikiem dla lokalnej, silnie sfeminizowanej społeczności. Bokser trafia więc na kobietę swojego życia; miejscową bibliotekarkę Gretę (w tej roli Nana Kiknadze) – wprawdzie romans ten zostanie szybko skonsumowany, jednak rzecz dzieje się w Rosji, gdzie tragedię wysysa się z mlekiem matki, sprawy więc rychle zaczną się komplikować. Miejscowym i samozwańczym „przewodnikiem” Borysa jest bowiem niczego nieświadomy, i zakochany w bibliotekarce Grigori (Arhtur Smolyaninov). Zaaranżowane przez nieśmiałego Grigoria spotkanie całej trójki skończy się wspólną libacją w miejscowym porcie, zaś dom młodego mężczyzny spłonie w nieprawdopodobnej sekwencji zdarzeń. Koniec końców Grigori trafi do więzienia, bokser natomiast wyjedzie i wróci do swojego starego życia. Greta, której szansa na wydostanie się z Marsa przepadła bezpowrotnie, popełni samobójstwo, zostawiając „po sobie” jedynie starą torebkę i małego żółwia.

Film doskonale balansuje pomiędzy melodramatem, a absurdalną komedią, co obrazuje już sam pomysł na kalambur z nazwą miasteczka. Fabuła Marsa jest doskonała w swej prostocie i przypomina nieco lermontowskiego „Tamana”; znudzony wizytator ze „stolicy” przychodzi i odchodzi, dezorganizując „spokojne życie” krymskiego miasta. W sercu samej fabuły jest Święta Trójca postsowieckiego kina: marzenie, pragnienie i przemieszczenie. Każdy pragnie uciec od własnych dylematów: Mar(k)sjanie marzą o tym, żeby opuścić prowincjonalny raj i dostać się do Moskwy (albo, najlepiej, do Paryża lub Nowego Jorku), podczas, gdy Borys ucieka z Moskwy, od swej kariery boksera i szefa - gangstera. W przeciwieństwie do licznych ostatnio rosyjskich filmów o postimperialnym kryzysie tożsamości, Mars nie jest zbyt nostalgiczny. Przemieszczenie i tęsknota nie celują w jakiekolwiek czasowe, przestrzenne, albo kulturowe „normy”. Wizualna strona filmu w dużej mierze składa się z sekwencji snu, retrospekcji i wybiegów w przyszłość. Ze swoimi nieco somnambulicznymi postaciami, Mars wskazuje na społeczne i indywidualne psychozy, ale przedstawia je jako aberrację „bez powodu”.

Mars utrzymany jest w poetyce realizmu magicznego. Wyraźna stylistyka dużo zawdzięcza Amelii Jeuneta, jednak Melikian dba o to, żeby nasycić narrację bardziej słowiańską wrażliwością. Jak Jeunet, w głębi serca jest ona wizjonerką i myśli głównie w kategoriach pojedynczych ujęć takich jak kapelusz płonący na krawędzi klifu, czy sekwencja sennego, zmysłowego „ślizgu” Grety pośród zakurzonych półek bibliotecznych. W filmie, obok ducha Felliniego, czuć wpływ malarza Marka Chagalla: zakończenie filmu jest przeniesione w całości z jednego z jego obrazów: Greta odziana w jaskrawoczerwoną suknię, unosi się na dachami śpiącego miasta, nareszcie szczęśliwa. Mars to wielka metafora, pełna ogromnych pluszowych zwierzaków, z miss rosyjskiego warkocza przyczepioną do namalowanego nieba oraz plakatów anonsujących „Maraton Marks-Engels”. Pluszaki używane są jako środek płatniczy: ich miękkie brzuszki połykają portfele i wypluwają z siebie lizaki, jako plecaki delikatnie obejmują swoich właścicieli i trzymają ich najbardziej strzeżone skarby. Zaburzony jest nawet sposób widzenia kolorów przez dwójkę głównych bohaterów: Grigori widzi świat jako niebieski, natomiast Boris jako różowy (jednak jego wspomnienia z meczów bokserskich są monochromatyczne). To powoduje, że od początku jesteśmy zniechęcani do jednostronnego czytania tego filmu: film Anny Melikian odrzuca redukcję znaczenia do jednego obrazu, bez względu na to, jak byłby dobry. Czy Mar(k)s reprezentuje przeszłość Rosji, czy jej schizofreniczną teraźniejszość? Odpowiedź będzie się zmieniała w zależności od widza.

Mocną stronę filmu stanowi również jego ścieżka dźwiękowa: oprócz muzyki Alekseja Aigi usłyszymy piosenki Merleny Dietrich, Dalidy i „poppy tango” w wykonaniu instrumentalnej fińskiej grupy Alamaailman Vasarat. Scenie miłosnej między Borysem i Gretą towarzyszy ballada „Comet”, wykonywana przez samego Goshę Kutsenko.