Pressboki

Prasa o filmie

Cień Hamleta wśród Cyganów: czesko-słowacka opowieść o nastolatku, który traci ojca i czuje nieufność wobec swego niechlujnego ojczyma. Ten przejmujący, głęboki dramat jest w równych częściach neorealizmem i nowoczesną szekspirowską tragedią. Jako Amerykanie mamy raczej mgliste pojęcie o jałowym życiu współczesnych Cyganów lub o ich statusie pariasów we wschodniej Europie. Zdobywca wielu nagród na ubiegłorocznym festiwalu w Karlowych Warach, „Cygan” kreśli niezapomniane obrazy, niektóre nasycone gorzkim humorem: chłopca, który marzy o wyjeździe do Zachodniej Europy, bo może wezmą go tam za Pakistańczyka; skradzionych strusi, przyjętych jako zapłata w miejsce gotówki; ekipy etnografów, której członkowie łączą w sobie współczucie z bezwiednym rasizmem. Jan Mizigar daje znakomity, naturalistyczny popis jako dziecko na krawędzi dorosłości, które próbuje nadać kształt swojej przyszłości, odrzucając plugawość świata i trwając przy rodzinie i kulturze.

Rotten Tomatoes

Klasyczny szkielet opowieści Martin Šulik ulokował w cygańskiej osadzie w Czechach. Problem asymilacji ogromnej ilości Romów w Czechach i na Słowacji jest powszechnie znany, tak jak i wiążące się z tym konflikty i stereotypy. Šulik snuje swoją opowieść o młodym chłopcu, który stracił ojca, konfrontując szarość życia w osadzie i fatalizm ciążących nad nią prawideł z wyobraźnią przesiąkniętą magią swoich poprzednich filmów. Główne role zagrali w dużej mierze naturszczycy, którzy wspólnie z profesjonalnymi aktorami stworzyli niezwykle sugestywny obraz osady.

Joanna Jakubik z Karlowych Warów, e.splot

Šulík stworzył obraz - manifest, nie idealizuje, ukazuje bez retuszu biedę, trudne warunki życia, kradzieże, zbrodnie, brak zasad, kodeksu honorowego. Jednocześnie proste i ważne wartości dzieciaków, naiwne, które pozostają bez szans na przetrwanie w bezwzględnym świecie dorosłych. Podążamy za historią chłopca, identyfikujemy się z jego wątpliwościami, brakiem wiary w rodzinę, w najbliższych, także w świat na zewnątrz, w którym nie ma miejsca dla takich jak on. Jedyne rozwiązanie to poddanie, zgoda na pójście za losem, za tym w jakich okolicznościach i wśród jakich ludzi przyszło mu się urodzić. „Cygan” opowiada o okrutnym, bezwzględnym fatum, które bez względu na nasze starania i nadzieje, nie daje się wymknąć - albo daje tylko nielicznym - z pętli pochodzenia, oczekiwań innych, lęków własnych i uwarunkowań obyczajowych. Film Šulíka to też głos reżysera w obronie mniejszości społecznej, głos w sprawie realnego problemu w tej części Europy, z którym politycy nie potrafią sobie poradzić. Jego film łączy w sobie realizm i poezję, czuć samotność głównego bohatera, jego zawieszenie pomiędzy światami, normami, zasadami, prawem.

Anna Serdiukow, Stopklatka.pl

Nieśpiesznie się rozwijający słowacki dramat jednocześnie broni cygańskich bohaterów i pozwala widzowi z zewnątrz wejść w ich świat.

John DeFore, „The Hollywood Reporter”

Świetnie zagrany przez w większości niezawodowych aktorów, film Šulíka przedstawia ważną społeczną diagnozę, jednocześnie przekraczając proste społeczne podejście realisty.

Peter Hames, „Time Out London”

Reżyser o filmie

Na Słowacji od dwustu do trzystu tysięcy Romów żyje w ubóstwie. Ich obraz, jaki czerpiemy z telewizji, jest bardzo zniekształcony. Wiemy, że dochodzi tam do zbrodni, wiemy, że są tam obecne narkotyki. A chcielibyśmy, żeby ludzie zaczęli myśleć o konkretnych sytuacjach, w jakich są postawieni ludzie żyjący w takich warunkach. (…) W naszym filmie próbowaliśmy pokazać, jak wygląda świat widziany z perspektywy nastolatka żyjącego w środowisku skrajnej biedy, stawiającego czoło presji istnienia i uprzedzeniom rasowym.”

Martin Šulík

Skrócony opis filmu

Czternastoletni Adam, mieszkaniec romskiej wioski, ma w życiu tylko dwie przyjemności: boks i towarzystwo czarnookiej Julki. Poza tym otaczający świat nie napawa go optymizmem. Wszechobecna bieda, brak pracy, surowe warunki życia, bierność ludzi – z tym wszystkim dorastający chłopak styka się codziennie. Jakby tego było mało, jego ojciec ginie w niejasnych okolicznościach. Żałoba matki nie trwa długo – chcąc zapewnić czwórce dzieci jakąś przyszłość, wkrótce wychodzi za mąż. Surowy ojczym, lokalny „ojciec chrzestny” szybko próbuje wciągnąć Adama w swoje niezbyt czyste interesy. O duszę chłopca walczy z nim miejscowy ksiądz. Z radą i pomocą zjawia się także… zmarły ojciec. Okazuje się, że do Boga i do diabła jest tak samo blisko…

Najnowszy film słynnego Martina Sulíka to wnikliwy, poruszający dramat z elementami surrealistycznego humoru. Film słowackiego reżysera, który on sam uważa za swój najbardziej osobisty, zadebiutował na zeszłorocznym festiwalu filmowym w Karlowych Warach, skąd wyjechał ze Specjalną Nagrodą Jury i trzema innymi wyróżnieniami. „Cygan” był też oficjalnym kandydatem Słowacji w walce o Oscara. Zdjęcia do filmu realizowane były w autentycznym środowisku słowackich Romów na wschodzie kraju, na planie pojawili się zarówno naturszczycy, jak i profesjonalni aktorzy.

Twórcy o filmie

Współautor scenariusza, Marek Leščák:

Chcieliśmy zrobić film o naszych Romach, bo zauważyliśmy, że tak naprawdę nic o nich nie wiemy. Choć znamy Gypsy Kings i stuosobową romską orkiestrę z Budapesztu, to kompletnie nie mamy pojęcia, w jakich warunkach żyje dwieście tysięcy Romów we wschodniej Słowacji. Łatwiej jest przyjąć uproszczony obraz, który serwuje nam telewizja, niż złożoną rzeczywistość. Nie chcieliśmy przedstawiać baśniowego, folklorystycznego ani romantycznego obrazu Cyganów. Zależało nam na tym, żeby uchwycić prawdziwy obraz ich życia, ponieważ to, co się dzieje w romskich osadach, jest też odbiciem tego, co się dzieje w naszym życiu. Tylko ich życie jest dotkliwsze, szczersze i bardziej uczuciowe.

Producent Rudolf Biermann (In Film Praha):

Pod koniec zdjęć, dzięki fundacjom i telewizji publicznej, dostaliśmy finansowanie w obu krajach. Jesteśmy świadomi, że nie jest łatwo znaleźć odbiorców dla tego rodzaju filmów. Ale jestem pewien, że kiedy już przyjdą do kina, polubią nasz film

Attila Mokoš, aktor odtwarzający rolę księdza:

Reżyserowi udało się pokazać życie w osadach w całej jego nagości i powstał bardzo realistyczny film. Mamy nadzieję, że to nam pomoże znaleźć rozwiązanie albo wreszcie zapoczątkuje jakąś dyskusję na temat Romów.