- 1899-09-04
- Odessa, Imperium Rosyjskie
Ida Kamińska przyszła na świat 4 września 1899 roku w Odessie. Była córką patronki Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie Ester Racheli Kamińskiej (zwanej "matką teatru żydowskiego"). Urodziła się w hotelu Teatralnym, gdzie mieszkał akurat zespół teatru kierowanego przez Abrahama Icchoka Kamińskiego. Ojciec Idy był nie tylko dyrektorem, ale także reżyserem i aktorem. Gwiazdą teatru była matka. Jej siostra prowadziła teatralną administrację. Siostra cioteczna Idy, Dina Halpern, też była aktorką. Aktorką miała być starsza siostra Idy. Zmarła przedwcześnie. Brat Józef został skrzypkiem.
Ida Kamińska wystąpiła na scenie po raz pierwszy mając sześć lat. Oficjalnie została zawodową aktorką w 1917 roku, skończywszy lat osiemnaście. Następnie wraz z Turkowem tworzyła Warschauer Jidischer Kunst-Theater (WIKT). Teatr ten jednak uległ rozwiązaniu, a trupa występowała na prowincji. Teatr stał się jej domem i szkołą życia. Cała jej edukacja związana była tylko ze sceną. Wzbogacała warsztat jeżdżąc po aktorskie nauki do Wiednia i Berlina. W tym czasie stanęła na czele teatru Kamińskich jako współwłaścicielka organizując zespół alternatywny (1934-1939) występujący w Warszawie. Dotąd panował pogląd, że Żydzi są zbyt biedni, by mieć osobne teatry dla dramatu, opery, operetki i farsy. Jeden teatr musi więc dać publiczności wszystko. Kamińscy mieli ambicję, aby wystawiać w jidysz klasykę światową. Była dobrą organizatorką, dzięki niej odbył się m.in. festiwal sztuk J. Gordina. W 1938 objęła Teatr Nowości w Warszawie podpisując kontrakt na okres 5 lat. Podobnie jak matka, występowała w filmach jidisz.
Ida kontynuowała nurt żydowskiego teatru realistycznego. Opierał się on na kreacji intuicyjnej i wyrazistych emocjonalnych formach przekazu. Z czasem jednak, zapewne pod wpływem podróży zagranicznych, stworzyła swój własny styl, w którym intuicja i emocje zastąpione zostały precyzyjnym, nieomal jubilerskim budowaniem roli i znacznym ograniczeniem środków wyrazu
Przed samą wojną miała swój Warszawski Żydowski Teatr Artystyczny, córkę Ruth (aktorkę) i drugiego męża Mariana Melmana (aktora). Występowali w Stanach, Rosji i we Francji. W Wilnie na jej jubileusz 20 lat na scenie na 600 miejsc wcisnęło się tysiąc widzów. Teatr i mieszkanie w Warszawie zbombardowano na początku września, gdy siedzieli w schronie. W piwnicy razem z nimi siedział Adolf Rosner, jako 19-latek zajął w Ameryce drugie miejsce w konkursie jazzowym, w którym Armstrong zajął pierwsze. W drugim tygodniu bombardowań Adi poprosił w schronie o rękę Ruth. Ida dała córce w posagu pierścionek i dwie puszki sardynek znalezione w ruinach.. Uciekli w głąb Rosji. Wojna docierała coraz dalej, więc wyjechali przez Charków i Baku do Frunze w Kirgistanie. Ruth urodziła we Frunze córkę. Ida w tym samym czasie urodziła Wiktora. Sprawy układały się dobrze: Adi grał dla samego Stalina. Czasy jednak się zmieniały; w 1946 roku musieli uciekać do Polski. Adi i Ruth z Eriką mieli przyjechać kilka dni później. Adiego aresztowano za „zdradę ojczyzny”, Ruth zesłano do miasta Kokczetaw w Kazachstanie
Po powrocie do Polski w 1947 pracowała w teatrach żydowskich, m.in. w Łodzi i we Wrocławiu. W 1955 objęła kierownictwo Państwowego Teatru Żydowskiego w Warszawie, noszącego imię jej matki. W Warszawie stworzyła dziesiątki wspaniałych kreacji, z których wiele weszło do historii teatru i przysporzyło jej sławy międzynarodowej. Do klasyki należy, na przykład, jej kreacja w Glikl Hameln Baumana, Mirele Efros Gordina, role w Baruchy z Amsterdamu Slowesa czy Meirze Ezofowiczu według Orzeszkowej.
Zagrała sklepikarkę w czechosłowackim filmie 'Sklep przy głównej ulicy' w reżyserii Elmara Klosa i Jana Kadara. Film zdobył Oscara jako najlepszy film nieanglojęzyczny w 1966 r. Większość członków Akademii postanowiła rok później nominować ją do nagrody za najlepszą rolę kobiecą. Była pierwszą aktorką z krajów komunistycznych nominowaną do Oscara. Po sukcesie „Sklepu...” wciąż pytali, dlaczego nie występuje w polskich filmach. W kraju nie zaproponowano jej roli od 20 lat, a swój pierwszy powojenny film nakręciła w Czechosłowacji.
W sierpniu 1968, wobec narastającej antysemickiej polityki ówczesnych władz, artystka wyemigrowała do USA, gdzie ok. 1970 usiłowała założyć Yiddish Theater przy pomocy stowarzyszenia Friends of Ida Kamińska. Wysiłki te nie zostały jednak zwieńczone sukcesem.
W 1975 roku Ida Kamińska odwiedziła Warszawę. Przypadała właśnie 50 rocznica śmierci jej wielkiej matki. Władze obawiały się tej wizyty i dyskusję o wydaniu Kamińskiej wizy trafiały nawet do Biura Politycznego KC PZPR. Odmowa wywołałaby jednak skandal międzynarodowy, więc pozwolono.
W czasie swej kariery Kamińska napisała dwie sztuki, przełożyła na jidisz 58, wyreżyserowała 65 przedstawień i zagrała 124 role. Napisała wspomnienia "My life, my theatre" (Nowy York 1973) przekład polski "Moje życie, mój teatr" Warszawa 1995.
Marian Melman zmarł w październiku 1978 roku. Ida Kamińska przeżyła go o półtora roku. Zeszła ze sceny życia 21 maja 1980 roku.