„Drzewa pokoju” to film ze swojej natury skazany na kameralny przekaz, w którym rozstrzygane są fundamentalne normy moralne. 6

Jest rok 1994. Właśnie rozgorzała krwawa rzeź w Rwandzie. Zaczęło się niewinnie, ale potem narastający przez lata konflikt wylał się poza lokalne niesnaski. Efektem było blisko milion zabitych ofiar, głównie po stronie Tutsi. Cywilizowany świat nie był zainteresowany pacyfikacją walki toczącej się gdzieś na jego peryferiach. W Europie trwała w tym czasie wojna na Bałkanach. Ameryka otrzepywała się po misji irakijskiej. W 81 dni rozegrał się w Afryce jeden z najbardziej krwawych, choć raczej nieuzasadnionych konfliktów.

Cztery kobiety zostają przezornie ukryte w piwnicy domu przez męża jednej z nich. Właśnie dochodzi do eskalacji konfliktu w Rwandzie. Zaczynają się czystki etniczne. Hutu wyłapują ludzi plemienia Tutsi, a także umiarkowanych spośród własnego grona. Kobiety zamknięte w piwnicy wcale nie są współplemienne. Łączy je niezgoda na przemoc i wojnę. Na niej łatwo zostać ofiarą. Wystarczy donos, pomówienie, potrzeba zemsty. Ktoś zechce wyrównać przedwojenne rachunki i z osoby sobie krewnej uczyni ofiarę.

„ONZ pyta tylko o białych” – relacjonuje mąż przynoszący do piwnicy jedzenie. Mężczyzna zaopatruje osaczone w tym miejscu kobiety. Jest jedynym ich ludzkim łącznikiem ze światem zewnętrznym. Siły pokojowe wyszły z założenia, że z tej jatki da się ratować wyłącznie swoich, czyli białych. Wśród zamkniętej czwórki tylko jedna jest jasnej karnacji, ale i ona boi się opuścić kryjówkę.

Drugim z elementów, przez które kobiety mogą mieć kontakt ze światem przerażającej zbrodni jest małe okienko w murze piwnicy. Wychodzi ono na dziedziniec, gdzie rozgrywają się dantejskie sceny mordu. Kobiety są świadkami zajść, jakie dowodzą, że nie ma co myśleć o ratunku poprzez próbę ewakuacji na zewnątrz. Tam czeka tylko śmierć.

„Drzewa pokoju” to film ze swojej natury skazany na kameralny przekaz. Właściwie cała akcja rozgrywa się w piwnicy, stąd dość ograniczone pole reżyserskiego manewru. Odseparowane od rzeczywistości kobiety rozmawiają ze sobą, dzieląc ogarniający strach, ale także rozliczając się z przeszłością. A ta przecież nie była idyllą, wszak tło, na jakim doszło do wzniecenia międzyplemiennej nienawiści musiało dojrzewać ku eksplozji już wcześniej. „Zostałaś zakonnicą, bo twój ojciec był księdzem gwałcicielem” – spotka się z zarzutem jednej z kobiet siostra zakonna uwięziona w piwnicy. „Słuchasz, żeby osądzać, nie usłyszeć” – powie inna. Skazane na siebie ofiary mają czas, by wśród huku strzelaniny i jęków mordowanych na zewnątrz ofiar przeprowadzić szczery dialog. Stąd nie ma ucieczki, kobiety są zmuszone zmierzyć się z trudną przeszłością.

Alanna Brown, reżyserka filmu nakręciła dzieło ciekawe w wymowie, lecz jednak nieco uproszczone formalnie. Jej aktorki musiały udawać przerażenie, choć miały ograniczone pole widzenia krwawej rzeczywistości. Zdane były raczej na własną wyobraźnię. Scenariusz oparto na wydarzeniach autentycznych, jednak twórcy ociosali film z kontekstu sytuacyjnego. Zaryglowane przez 81 dni pod ziemią kobiety w filmie „Drzewa pokoju” zmagają się bardziej z dylematami moralnymi, nie sprawiając niemal wrażenia zakłopotanych choćby brakiem niezbędnej w takich okolicznościach toalety.

Realne bohaterki tej opowieści utworzyły po wydarzeniach 1994 roku „Ruch na rzecz uzdrawiania i wybaczania”, zaś obecnie Rwanda jest krajem, w którym stopień ministrów płci żeńskiej w rządzie jest najwyższy na świecie. Na froncie giną głównie mężczyźni, do budowania pokojowych relacji lepiej nadają się kobiety. I taka jest właściwa wymowa filmu „Drzewa pokoju”.