Etiuda 1966

Już w Tramwaju, niemym debiucie reżyserskim Krzysztofa Kieślowskiego, ujawniają się wątki i znaki szczególne autora trylogii „Trzy kolory”. Prosta opowieść o chłopaku i dziewczynie, którzy spotykają się w tramwaju nocnym i nawiązują grę spojrzeń, to uniwersalna historia, która mogłaby przydarzyć – a często się przydarza – każdemu, portretując tym samym ludzkie mijanie się. Znudzony prywatką, nieprzystający do reszty towarzystwa chłopak, opuszcza mieszkanie i podbiega do uciekającego tramwaju. Udaje mu się do niego dostać w ostatniej chwili. Wagon pustoszeje i nieśmiały bohater zostaje w nim sam na sam z pełną rezerwy blondynką. Kamera, w zbliżeniach i detalach, rejestruje tę wymianę spojrzeń, grę przyciągania i odpychania. Niemożność porozumienia się podkreśla wojerystyczny sposób filmowania przez pryzmaty – szyby, tablice, poręcze. Minimalizm środków daje w efekcie maksymalny efekt, jakim jest koda filmu.

„Film o filmie dla filmu o filmie przy filmie…” – komentarz z offu doskonale podsumowuje komplikacje, jakie stwarza ten krótki metraż. Nic dziwnego: rzeczywistość w dziełach Królikiewicza jest zazwyczaj niespójna, w stanie rozpadu, trwale uszkodzona, boleśnie naznaczona historią. Taki też, fragmentaryczny, pokawałkowany i chaotyczny jest obraz „Każdemu to, czego wcale mu nie trzeba”. Historia powraca w nim bezustannie i bywa, że towarzyszy jest nerwowy, głośny śmiech. Kryzys moralny i kulturowy jest wyraźnie wyczuwalny. Można go zaobserwować nawet… nad basenem.

Tytułowy Urząd to urząd Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przed małym okienkiem tłoczą się starsi ludzie, próbujący załatwić swoje sprawy rentowe bądź emerytalne. Bezduszna urzędniczka odsyła staruszkę, żeby przyniosła zaświadczenie, które anuluje poprzednie. Z kolei inny petent ma złą pieczątkę – powinna być okrągła itd. Wszyscy w kolejce cierpliwie czekają i mimowolnie wysłuchują czasami bardzo osobistych spraw.

Znany gwiazdor hollywoodzkich westernów i filmów historycznych przyjeżdża w odwiedziny na prowincję Europy. Pojawia się w najsłynniejszej uczelni artystycznej w kraju i ze zdumieniem odkrywa, że na ulicy Targowej w Łodzi mieści się westernowe miasteczko. Idąc z prądem tych zdarzeń, gwiazdor dosiada przygotowanego na tę okazję rumaka i daje się ponieść słowiańskiej fantazji swoich polskich gospodarzy.

Krótki dokument, który przedstawia scenki rodzajowe z podrzędnej knajpki gdzieś w Polsce. Ludzie, przeważnie z niższej warstwy społecznej, piją alkohol, rozmawiają o ojczyźnie i tym, co spotkało ich ostatniego dnia, flirtują ze sobą, tańczą oraz opowiadają dowcipy i anegdoty.